Lezing 9 januari 2023
Henk Schulte Nordholt, Indonesië: Merdeka
Geachte leden,
Namens het bestuur van de Vereniging Volkenkunde Breda wens ik u allen een gezond, kleurrijk en vredig 2023.
We hebben wat te vieren, namelijk op 24 januari 1978 werd onze vereniging opgericht en dat betekent dat we deze maand ons 45jarig bestaan vieren. En wie jarig is, trakteert. U, als lid mag een introducé meebrengen, die gratis toegang heeft tot de lezing van januari. Per lid, een introducé.
Onlangs is de Algemene Ledenvergadering gehouden, waarin een belangrijk besluit is genomen. Met ingang van het volgend seizoen (september 2023) verhuizen we naar de Pekhoeve in Ulvenhout. Aanleiding is de recente huurverhoging van Nieuwe Veste, die voor de vereniging niet langer is op te brengen. Voor sommigen van u zal de Pekhoeve dichterbij zijn, voor anderen verder weg. Maar voor allen geldt, dat de Pekhoeve een goed alternatief is, met als bijkomstig voordeel, dat er makkelijk en gratis kan worden geparkeerd.
Tot slot nodigen we u uit voor de lezing met beeldmateriaal over Indonesië: Merdeka. De lezing wordt gehouden door Henk Schulte Nordholt, emeritus hoogleraar Indonesische Geschiedenis aan de Universiteit van Leiden. Van 1985-2005 werkte hij aan de Universiteit van Amsterdam. Van 2005-2019 was hij Hoofd Onderzoek van het Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde in Leiden. Hij publiceerde onder meer over de geschiedenis van Bali, koloniaal geweld en moderniteit in Nederlands-Indië en over bestuurlijke hervormingen, democratisering en burgerschap in Indonesië na het aftreden van Suharto in 1998.
In 2022 verscheen het boek Merdeka aan de hand van Henk Schulte Nordholt en Harry Poeze met als subtitel “De strijd om de Indonesische onafhankelijkheid en de ongewisse op komst van de Republiek, 1945-1950”. Momenteel worden Indonesische en Engelse vertalingen van het boek voorbereid.
Er zijn het afgelopen jaar nogal wat boeken verschenen over het koloniale verleden van Nederland en het geweld van Nederlandse militairen in Indonesië tijdens de Indonesische Revolutie. Vaak staan daarin Nederlanders centraal en ontbrak het aan een Indonesisch perspectief op dit verleden.
In het boek Merdeka van Harry Poeze en Henk Schulte Nordholt wordt een nieuw verhaal verteld, waarin Indonesische actoren en hun strijd tegen de Nederlanders centraal staan. Dit verhaal is ook nieuw omdat het laat zien hoe ongewis de uitkomst van dit proces was. Geschiedenissen van revoluties worden altijd geschreven als de uitkomst bekend is: we weten immers al wie de winnaar is. Maar dat gold niet voor de deelnemers aan die strijd, niemand van hen kon de uitkomst voorspellen. En daarom was hun revolutie zo'n ongewis avontuur.
In zijn lezing zal Henk Schulte Nordholt de belangrijkste momenten uit dit proces belichten. Na de gruwelen van de Japanse bezetting (1942-45) moesten de republikeinse leiders een nieuwe staat zien op te bouwen. Zij kregen aan Nederlandse zijde te maken met kortzichtige politici en oorlogszuchtige militairen. In eigen kring moest de Republiek het hoofd bieden aan eigenzinnige en strijdlustige jongeren, autonome militaire leiders, behoudende federalisten, revolutionaire communisten, en radicale moslims. Pogingen tot een staatsgreep in 1946, een burgeroorlog in 1948, Nederlandse aanvallen in 1947 en 1948, en wispelturig gedrag van de Verenigde Staten bedreigden het voortbestaan van de Republiek. Daarom is de overwinning die de leiders van de Republiek uiteindelijk behaalden het grote wonder van de Revolutie.
We bevelen u deze lezing van harte aan en hopen u maandag 9 januari te ontmoeten,
Met vriendelijke groet, namens het bestuur,
Annelies Bettink
Lezing 12 december 2022
Patrick Berben, Namibië: de Himba
Geachte leden,
Hierbij nodigen we u van harte uit voor de lezing met beeldmateriaal over Namibië: de Himba door Patrick Berben. Patrick Berben is naast advocaat ook cultureel- antropoloog. Vanaf 1981 heeft hij etnografische expedities ondernomen naar o.a. Kenia, Uganda, Ethiopië, Namibië en Brazilië. Hij heeft jarenlang samengewerkt met de antropologen Patrick Wymeersch en dr. Gustaaf Verswijver ( R.U.Gent) van het Afrika Museum te Tervuren. Al twee maal heeft Patrick bij ons een lezing verzorgd: over de zwarte nomaden uit Oost-Afrika en een over de indianen in Brazilië, beide lezingen memorabel .
De lezing, voorzien van woord, film, foto’s en cultuurvoorwerpen, focust op de HIMBA, een nomadenvolk uit Namibië.
Een nomadencultuur is vaak een overlevingscultuur. Er wordt aangenomen dat de verre roots van de Himba in het gebied rond de Grote Meren (Oost-Afrika) liggen. Hun taal wordt ingedeeld bij de Bantu-groep en is in feite verwant aan de taal van hun nabuurvolk, de Herero. Hun leefgebied, Kaokoland, is ongeveer 50.000 km2 groot en situeert zich in het noordwesten van Namibië, tegen de grens met Angola en de Atlantische Oceaan, grotendeels ten zuiden van de Kunene-rivier. Het gebied is een onherbergzaam, dor, bergachtig landschap met valleien, (droge) rivierbeddingen en een schrale begroeiing.
Het aantal Himba wordt op enkele tienduizenden geschat. Hun levenswijze kan als semi-nomadisch worden omschreven. Vooral de vrouwen houden vast aan de traditionele levenswijze terwijl de mannen in en uit de cultuur stappen : zij gaan vaak tijdelijk werk (en geld) zoeken als arbeider of militair, en keren dan terug, back to culture.
Wij zullen tijdens de voorstelling focussen op o.m. de migratie geschiedenis van de Himba, de lichaamsornamentiek, het belang van de afstamming via de vaderlijke én de moederlijke lijn, de betekenis van het “ heilig vuur “ en de status van de patriarch en de voorouders, hun semi-nomadisch bestaan als veehouders en de spreidstand van de Himba tussen traditie en moderniteit.
Aan de hand van beelden en gebruiksvoorwerpen uit de Himba- cultuur wordt het vorengaande geïllustreerd.
We hopen u maandag 12 december te ontmoeten, namens het bestuur,
met vriendelijke groet, Annelies Bettink
Lezing 14 november 2022
Narsingh Balwantsingh: de reis van de Indiërs
Geachte leden,
Hierbij nodigen we u uit voor de lezing met beeldmateriaal “ De reis van de Indiërs” door Narsingh Balwantsingh (geboren in Rotterdam, 1975), presentator en theatermaker.
Narsingh is sinds 2001 bij de publieke omroep te zien als presentator van televisieprogramma’s als Namaste Holland, Iedereen Verlicht, Verlossing in Varanasi en De reis van de Indiërs. Naast zijn televisiewerk maakt hij ook theaterprogramma’s. In 2010 maakt Narsingh zijn debuut als cabaretier met de voorstelling “Trots op Rotiland” , waarin Narsingh vertelt over het opgroeien in Nederland als jongen met Surinaams-Indiase roots. Daarna in 2014 de solo voorstelling “Op klompen naar Calcutta”, een voorstelling waarin Narsingh vertelt over de reis die zijn overgrootvader maakte vanuit India naar Suriname in 1916 om te gaan werken op de suikerrietplantages in de voormalig Nederlands kolonie Suriname. In 2021 maakt hij de drieluik De reis van de Indiërs.
In de lezing vertelt Narsingh over zijn drijfveren om deze drieluik te maken en waarom de reis van zijn betovergrootvader, inmiddels 110 jaar geleden, nog steeds een belangrijk persoonlijk thema is.
In de documentaire gaat hij terug naar het geboortedorp van zijn betovergrootvader in Noord India. Hij reconstrueert de reis die zijn betovergrootvader per boot maakte in 1913 vanuit Calcutta naar Paramaribo (Suriname), waar hij te werk werd gesteld op de suikerrietplantages van Marienburg. Narsingh gaat in de documentaire ook naar Suriname en brengt een bezoek aan de plantages waar tot 1873 de tot slaaf gemaakten aan het werk gezet werden. In het Nationaal archief ziet hij oude contracten in, waaronder ook die van betovergrootvader. Zijn betovergrootvader zag India nooit meer terug. Door de reis van zijn betovergrootvader te reconstrueren en terug te gaan naar zijn geboortedorp maakt Narsingh een bijzondere cirkel rond en vertelt hij het verhaal van ruim 30000 Brits Indiërs die naar Suriname kwamen om te werken en nooit meer terug gingen naar India.
Het belooft weer een boeiende avond te worden. We hopen u 14 november te ontmoeten.
Met vriendelijke groet, namens het bestuur,
Annelies Bettink
Lezing 10 oktober
Huub Pragt: Toetanchamon na 100 jaar
Geachte leden,
Hierbij nodigen we u uit voor de lezing met beeldmateriaal “Toetanchamon, na 100 jaar”. Deze lezing wordt gegeven door Huub Pragt, egyptoloog. We kennen Huub als een boeiend verteller.
Verleden jaar heeft hij de lezing “Op zoek naar het graf van Mencheperra” voor onze vereniging verzorgd.
In 1980 begon Huub Pragt met de studie Egyptologie aan de Universiteit Leiden. In 1987 liep hij stage bij het Museum of Fine Arts in Boston. Direct na zijn studie begon hij te werken bij het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden. Tien jaar lang hield hij zich bezig met onderwijs en openbare activiteiten. In januari 2001 stichtte hij zijn eigen opleidingsinstituut. In de jaren die volgden specialiseerde hij zich in het geven van cursussen over hiërogliefen.
Hij schrijft mij: “Het graf KV62 van de jonggestorven farao Toetanchamon staat de laatste jaren weer volop in de belangstelling. Dit eens te meer omdat in dit najaar het 100 jaar geleden is dat de Brit Howard Carter het beroemde graf in het Dal der Koningen heeft ontdekt. Sinds de sensationele ontdekking van het graf stapelen de raadselen zich op. In de jaren twintig van de vorige eeuw werd gesproken over de 'vloek van de farao' nadat de geldschieter van de opgraving, Lord Carnarvon plotseling overleed.
De grootste raadselen doen zich echter voor rondom de mummie van Toetanchamon.
Wat kunnen we inmiddels zeggen over de doodsoorzaak? En levert het recente DNA-onderzoek aan zijn mummie voldoende bewijs op voor de identiteit van zijn ouders? In de zomer van 2015 lanceerde de Britse egyptoloog Dr. Nicholas Reeves een spraakmakende theorie dat het graf KV62 nog niet al zijn geheimen heeft prijsgegeven. Is het mogelijk dat koningin Nefertiti achter de grafwanden begraven ligt? Een verbluffende ontdekking lijkt ook te zijn gedaan in 2020 door de Amerikaanse egyptoloog Dr. Raymond Johnson. Op basis van voorstellingen op hergebruikte bouwblokken is hij ervan overtuigd dat Toetanchamon als jonge koning actief heeft deelgenomen aan militaire campagnes en veldslagen. Dit zou zelfs kunnen betekenen dat de verwondingen die zijn geconstateerd aan de mummie van Toetanchamon, tijdens een van deze gevechten zijn ontstaan en mogelijk hebben geleid tot zijn vroegtijdige dood.”
We hopen u maandag 10 oktober te ontmoeten.
Namens het bestuur, met vriendelijke groet,
Annelies Bettink
Lezing 12 september 2022
Wil Boetzkes
Oekraïne
Geachte leden,
Hierbij nodigen we u uit voor de lezing met beeldmateriaal Oekraïne: grensgebied in politiek en cultuur door Wil Boetzkes, kunsthistoricus. Hij schrijft mij: “Het grootste land van Europa staat momenteel in het middelpunt van de belangstelling. De aandacht gaat nu enkel uit naar het gruwelijke conflict met Rusland. Oekraïne heeft echter al een eeuwenlange bewogen geschiedenis achter de rug. Al in de Bronstijd speelde het land een grote rol in de contacten in Eurazië en was de wieg voor vroege Europese culturen.
Als onderdeel van de Euraziatische steppe was het gebied vaak doel of tussenstation voor nomadische plunderaars en veroveraars. Oekraïne was het woongebied van Scythen en Sarmaten, zag Griekse kolonies ontstaan aan de oevers van de Zwarte Zee en op de Krim, was onderdeel van het Romeinse rijk, werd een sleutelgebied van de Oost Slavische culturen en werd geteisterd door de Mongolen. In tal van musea zijn de indrukwekkende kunstschatten van de Scythen bewaard (momenteel zijn ze veilig ondergebracht).
De machtige Djnepr was al vroeg de belangrijkste handelsader van Scandinavië naar de Zwarte Zee, van de Vikingen naar de Grieken en verder. De rivier was het strijdtoneel van gevechten met veel veroveraars: Mongolen, Tataren, Litouwers, Polen en Russen. Eeuwenlang was Cherson in Byzantijnse handen. Oekraïne werd het eerste kerngebied van het rijk Rus (Moskou en de steden van de Gouden Ring bestonden nog niet) en de hoofdstad Kiev maakte een gouden periode door onder Vladimir de Grote en Yaroslav de Wijze. De indrukwekkende Sofiakathedraal en het immense Holenklooster in Kiev zijn voor Oekraïners heilige plaatsen. Sinds de 14de eeuw werd het land, met name het westen en Lviv, speelbaal van Litouwen en Polen.
In de 18de en 19de eeuw bloeide een kozakkenrepubliek, het land werd een mondiale korenschuur, maar de Habsburgers en de Russische tsarina Catharina de Grote legden een claim op het land. Na de Krim-oorlog begon de Russificatie, Oekraïne gold voor de Russen als Klein-Rusland en werd in 1922 onderdeel van de Sovjet-Unie.
De Poolse en Habsburgse aanwezigheid is goed voelbaar in steden als Lviv of Chernivitsi, van gotiek tot Jugendstil. De Krim was eeuwenlang een favoriete vestigingsplaats aan de Zee van Azov, voor de Grieken, Mithridates VI van Pontus, de Goten, de Chazars, de Mongolen en de Russen. Catharina de Grote verwierf de Krim en maakte van steden als Simforopol en Sebastopol Russische steden met eigen karakteristieken. Zij stichtte ook Odessa, een parel van architectuur en kunst aan de Zwarte Zee, een stad waar Europese en Aziatische culturen samenkomen.
Oekraïne leverde belangrijke avant-garde kunstenaars op, zoals Kazimir Malevitsj en Vaslav Nizjinski. Als Oekraïne ‘grensgebied’ betekent, dan komt deze naam meer dan ooit tot zijn recht in de pluriforme cultuur en grote betekenis voor de geschiedenis van Oost-Europa”.
We bevelen u deze lezing aan. Velen van u kennen Wil Boetzkes als een boeiende, verteller.
Namens het bestuur,
Annelies Bettink
Lezing 9 mei 2022
Tessa Minter
Filippijnen: de Agta
Geachte leden,
Hierbij nodigen we u uit voor de lezing met beeldmateriaal “De Agta van Noordoost Luzon (de Filippijnen)”. De lezing wordt gegeven door Tessa Minter. In 2019 heeft mevrouw Minter voor ons een lezing over houtkap en toerisme in Oceanië gehouden. Wij waren enthousiast en besloten haar nog een keer te vragen.
Zij schrijft me: “Een lezing over verandering, verdrukking en veerkracht onder moderne jagers-verzamelaars.
Jager-verzamelaars volken overal ter wereld hebben in de afgelopen eeuwen tot fascinatie geleid van ontdekkingsreizigers, onderzoekers, missionarissen en kunstenaars. Tegelijk ging en gaat die fascinatie vaak nog steeds gepaard met een overtuiging dat het spoedig gedaan zal zijn met het volk in kwestie. Denk bijvoorbeeld aan het relatief recente foto boek ‘Before they pass away’, van Jimmy Nelson.
In al die voorspellingen is het oprukken van ‘de moderne wereld’ in het leefgebied van deze volkeren, en omgekeerd, hun vermeende onvermogen om daar mee om te gaan, de oorzaak van een onvermijdelijk lot.
Op basis van mijn onderzoek in de Filippijnen (2002-2014) vertel ik het verhaal van de Agta, precies zo’n jager-verzamelaars volk dat al eeuwenlang door buitenstaanders geacht wordt ten dode opgeschreven te zijn. Maar dat desondanks moedig standhoudt in de bossen en langs de kusten van het eiland Luzon.
De Agta zijn een bevolkingsgroep van zo’n 10,000 mensen, die in kleine nederzettingen van onderling verwante families langs rivieren en stranden wonen. Ze leven in grote mate van jacht en kleinschalige visserij, maar vullen dit ook aan met kleinschalige landbouw, en het oogsten van bosbijproducten die ze verhandelen met naburige boeren. Ze vertonen nog altijd een vrij grote mate van mobiliteit en ik zal tijdens de lezing uitvoerig ingaan op het economische, sociale en spirituele belang van deze regelmatige verhuizingen.
Net als andere jager-verzamelaarsvolken, hebben ook de Agta te maken met grote druk op hun land en kust, en daarmee op hun culturele identiteit en hele levenswijze.
Zo zijn houtkap- en mijnbouwbedrijven inmiddels al zeer lang buren van de Agta.
En meer recent vormen de aanleg van wegen en toeristische faciliteiten een nieuwe bedreiging. Tegelijk is ook een groot deel van hun leefgebied officieel beschermd gebied, in de vorm van het Northern Sierra Madre Natural Park.
In deze lezing laat ik aan de hand van onderzoeksgegevens door de tijd heen zien wat al deze veranderingen betekenen voor bijvoorbeeld jachtopbrengsten, demografische ontwikkelingen en het voortbestaan van lokale kennis over het bos. Ik zal tevens bespreken hoe de Agta onder permanente druk van de overheid staan om zich aan te passen aan dominante maatschappelijke normen en hoe programma’s die bedoeld zijn om hun landrechten te borgen, in de praktijk geen bescherming bieden. Ik besteed ook aandacht aan de weinige informatie die we hebben over de gevolgen van de Covid-19 pandemie. Ik concludeer dat, ondanks deze moeilijkheden, de zich altijd weer herhalende voorspelling van culturele uitsterving geen recht doet aan de veerkracht van deze bevolkingsgroep, die vooralsnog het hoofd weet te bieden aan de grote uitdagingen van de 21e eeuw “.
Dr. Tessa Minter is sinds 2010 docent en onderzoeker .Haar specialisatie is milieu-antropologie en daarbinnen richt ze zich met name op vraagstukken rondom zowel de bescherming als de commerciële exploitatie van natuurlijke hulpbronnen. Wat zijn de gevolgen van houtkap en mijnbouw voor mensen die leven in tropische bossen? Maar ook: onder welke voorwaarden en omstandigheden hebben inheemse groepen baat bij bescherming van de natuur, en wat is hun positie in nationale parken? Voor haar onderzoek woonde en werkte Tessa van 2002-2005 in de Filippijnen, en van 2015-2018 op de Salomoneilanden.
We bevelen u deze lezing van harte aan, met vriendelijke groet, namens het bestuur,
Annelies Bettink
Lezing maandag 11 april
Edward de Bock: Peru: de goddelijke koninginnen van Chan Chan
Aanvang 20.00 uur
Concertzaal "Nieuwe Veste"
Geachte leden,
Hierbij nodigen we u uit voor de lezing met beeldmateriaal “Peru: de goddelijke koninginnen van Chan Chan”door Edward de Bock.
De heer De Bock is kunsthistoricus voor de Pre-Columbiaanse culturen van de Andes. Tot voorkort was hij conservator en hoofd wetenschap op het Wereldmuseum, Rotterdam. Als conservator maakte hij verschillende succesvolle tentoonstellingen met begeleidende catalogi. Hij publiceert over de iconografie op het ceremoniële aardewerk uit de Andes die je volgens hem kunt beschouwen als een codex zonder tekst of paginanummering. Zijn proefschrift ging over de rol van mensenoffers als middel om het evenwicht in de schepping te behouden voor de continuering van de levenscyclus. Deze lezing is daar een vervolg op.
De lezing gaat over de rol van vrouwen als psychopompos voor de overledenen bij de voor-Spaanse culturen van Peru, in het bijzonder van de culturen uit de noord kust: de Moche cultuur (100-750) en de Chimú cultuur (900-1450). Dit is een gespecialiseerd onderwerp en daarom zal de lezing beginnen met een inleiding over de Inca en pre-Inca culturen van de Andes. Uitgelegd zal worden wat de grote verschillen zijn met cultuurtradities elders in de wereld. Immers de hoog ontwikkelde culturen van Andes hanteerden geen formeel schrift maar een systeem van gekleurde koorden met knopen om informatie op te slaan, het quipu. De kennis daarover is verloren gegaan door de Spaanse verovering.
Wat zijn de hoofdkenmerken van de Andescultuur?
Aan de hand van beeldmateriaal zal de doorlopende traditie van een gelijkvormige kosmovisie besproken worden vanaf de oudste ceremoniële stad Caral (3000 v.Chr.) tot en met het Machu Picchu van de Inca’s (1500 na Chr.). Het noorden van Peru heeft veel beeldmateriaal op ceremonieel aardewerk achtergelaten als ook schitterende muurschilderingen in hun tempels zoals in Huaca de la Luna (400 na Chr.) van de Moche cultuur.
Aan de hand van dat materiaal wordt duidelijk dat de grens tussen leven en dood, heden en verleden het onderwerp was van de Moche iconografie. Na de Moche cultuur kwam het machtige rijk van de Chimú cultuur. Zij bouwden een hoofdstad van circa 25 km²: Chanchan. De stad is geheel opgetrokken uit zongedroogde adobes. Het centrum bestaat uit 10 grote ommuurde stadsdelen, ciudadelas, ook wel paleizen genoemd.
De interpretatie van de functie van deze stadsdelen was altijd economisch.
In deze lezing zal worden aangetoond dat het economische aspect niet de hoofdfunctie was maar dat de rituele functie tot deze bijzondere layout van de stadsdelen leidde. Het ging hier om het contact leggen met de Andere Wereld van de voorouders waarbij vrouwen de hoofdrol speelden.
We bevelen u deze lezing van harte aan.
We kennen Edward de Bock als een boeiende spreker.
Met vriendelijke groet, namens het bestuur,
Annelies Bettink
Lezing maandag 14 maart
Huub Pragt: Op zoek naar de verborgen tombe van farao Mencheperra
Aanvang 20.00 uur
Concertzaal “de Nieuwe Veste”
Geachte leden,
Iedereen van harte welkom, nu alle beperkende coronamaatregelen zijn opgeheven!
Hierbij nodigen we u uit voor de lezing met beeldmateriaal “Op zoek naar de verborgen tombe van farao Mencheperra”. De lezing wordt gegeven door Huub Pragt, egyptoloog.
In 1980 begon Huub Pragt met de studie Egyptologie aan de Universiteit Leiden. In 1987 liep hij stage bij het Museum of Fine Arts in Boston. Direct na zijn studie begon hij te werken bij het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden. Tien jaar lang hield hij zich bezig met onderwijs en openbare activiteiten. In januari 2001 stichtte hij zijn eigen opleidingsinstituut. In de jaren die volgden, specialiseerde hij zich in het geven van cursussen over hiërogliefen.
In zijn lezing neemt de spreker ons mee naar het oude Thebe, de plaats waar de koningen van Egypte leefden, die als goden op aarde werden beschouwd.
Hij schrijft mij:
“Drieduizend jaar geleden regeerde een hogepriester van Amon, Mencheperra, als koning over het zuiden van Egypte. Ondanks zijn lange bewind is weinig over deze farao bekend. Slechts enkele voorstellingen en naamsvermeldingen staan weergegeven op tempelmuren.
De naam van Mencheperra is echter wel vaak geschilderd op de windselen rondom de mummies van de farao's die ooit in het Dal der Koningen zijn begraven.
Koning Mencheperra gaf tijdens zijn regering namelijk leiding aan een uiterst geheime operatie. Om plunderingen door grafrovers te voorkomen, liet hij de mummies van de farao's uit hun graven halen.
Het sterke vermoeden bestaat dat Mencheperra een groot deel van het goud en zilver uit de graven van zijn voorgangers heeft gebruikt voor zijn eigen graf.
Dat graf is nog niet ontdekt en ligt ergens verborgen achter de heuvels van het Dal der Koningen.
De broer van Mencheperra is beter bekend. Hij regeerde in diezelfde periode ook als koning, maar dan over het noorden van Egypte. Zijn nog ongeschonden graftombe werd in 1939 door de Franse egyptoloog Pierre Montet ontdekt in het noordelijke Tanis. De vele grafschatten die daarbij aan het licht kwamen, bleken oorspronkelijk afkomstig te zijn uit de graven van het Dal der Koningen”.
Na de lezing signeert Huub Pragt zijn boek 'De Verborgen Tombe'( €19,90).
We hopen u maandag 14 maart te ontmoeten,
met vriendelijke groet, namens het bestuur,
Annelies Bettink
Lezing maandag 14 februari 2022
Breda en de geschiedenis van de slavernij
Alex Stipriaan
Aanvang 19.30 !!!
Geachte leden,
In december en januari waren vanwege Corona theaters en concertzalen gesloten, maar met de huidige versoepelingen, zijn ze weer open, weliswaar tot 22.00 uur.
We zijn zeer verheugd, dat we u weer kunnen uitnodigen voor het bijwonen van een lezing.
We starten een half uur vroeger, om 19.30 en sluiten de avond af om 21.30.
Natuurlijk blijven we goed opletten. Bij binnenkomst in de bibliotheek wassen we onze handen, zetten we een mondkapje op en houden 1,5 meter afstand. Het mondkapje mag af zodra u in de concertzaal zit en gaat weer op, als u naar de foyer gaat voor een drankje in de pauze en aan einde van de lezing.
In de concertzaal is aangegeven waar u kunt zitten. We lopen met u de zaal in om een plaats aan te wijzen. Personen uit een huishouden, mogen naast elkaar zitten (op een duoplek).
Bij binnenkomst concertzaal moet u een geldig vaccinatiebewijs in de vorm van een QR-code laten zien. Indien u niet gevaccineerd bent, moet u een negatieve testuitslag kunnen tonen, die minder dan 24 uur oud is. Op deze wijze kunnen we allen veilig genieten van een lezing.
Deze eerste lezing na de lockdown willen we alleen openstellen voor eigen leden. Dat betekent dat er geen losse bezoekers kunnen komen. Als er meer versoepelingen komen, dan zijn uiteraard bezoekers weer welkom. Let goed op uzelf, blijf gezond en kom alleen als u gezond bent.
Hieronder volgt de nieuwsbrief van februari 2022.
Hierbij nodigen we u uit voor de lezing met beeldmateriaal “Breda en de geschiedenis van de slavernij” door Alex Stipriaan.
In 2012 heeft Alex Stipriaan bij ons een lezing gehouden over de Marroncultuur in Suriname, gevolgd door de lezing “Van slavernij tot buren” in 2014. In ons verslag over die lezing staat “toplezing”, graag nog een keer Alex Stipriaan.
We verheugen ons!
Alex Stipriaan schrijft mij:
“Tegenwoordig is het Nederlands slavernijverleden een druk besproken thema.
Vaak wordt gedacht dat die geschiedenis alleen de Randstad en Zeeland betreft.
Niets blijkt echter minder waar. Het hele land heeft er op een of andere wijze wel mee te maken gehad en daar is Breda een sprekend voorbeeld van. Al was het maar omdat in 1667 Nieuw Nederland (nu New York e.o.) met de Engelsen werd geruild voor Suriname bij ... de Vrede van Breda”.
In deze lezing zal em. prof. Alex van Stipriaan (Erasmus Universiteit Rotterdam), een autoriteit op het gebied van de Nederlandse Caribische geschiedenis, hier nader op ingaan. Om enig inzicht te krijgen in wat de slavernij precies inhield, neemt hij zijn gehoor mee op een reis met een slavenschip van Congo naar Suriname en Curaçao.
Vervolgens vertelt hij het een en ander over het leven in slavernij en ten slotte zal hij een heel aantal verschillende voorbeelden geven van Bredase banden met de slavernij. Ook gaat hij in op de vraag of mensen in die tijd eigenlijk niet wisten wat zich aan de andere kant van de oceaan afspeelde en of iedereen daar dan vrede mee had.
Alex van Stipriaan is 35 jaar verbonden geweest aan de Geschiedenis-afdeling van de Erasmus Universiteit Rotterdam, als docent-onderzoeker en later hoogleraar Caribische geschiedenis.
Hij heeft veel gepubliceerd over de geschiedenis en culturen van Suriname en de Nederlandse Cariben. Anderhalf jaar geleden verscheen zijn veelgeprezen studie Rotterdam in Slavernij; in 2021 publiceerde hij met prof. Gert Oostindie twee bundels Antilliaans Erfgoed: Toen en Nu & Nu en Verder.
We hopen u maandag 14 februari te ontmoeten.
Namens het bestuur,
Met vriendelijke groet,
Annelies Bettink
Geen lezing in januari 2022
Geachte leden,
Tot en met 14 januari 2022 valt ons sociale leven wederom stil. Om de verspreiding te vertragen van de omikronvariant van het coronavirus is Nederland in lockdown gegaan.
Dat betekent voor onze Vereniging dat de lezing van januari “De moderne mens op Java 1900-1940” van Henk Schulte Nordholt geannuleerd wordt. Wat er daarna gebeurt, is nog onzeker. Of de geplande lezingen van februari t/m mei door kunnen gaan, is zeer de vraag.
We hopen, dat de situatie snel verbetert en dat we u in de loop van het voorjaar weer bij lezingen mogen verwelkomen.
We houden moed en houden u op de hoogte.
Het bestuur wenst u en al uw dierbaren fijne feestdagen, een goede gezondheid en een mooi, kleurrijk en vooral coronaluw 2022.
Met vriendelijke groet,
Els van Strien, voorzitter
Lezing: maandag 8 november 2021
200 jaar Amerikaanse immigratie en integratie
Mr.dr. F. Verhagen
Leden gratis: niet-leden € 8,00 (contant betalen)
www.volkenkundebreda.nl
Geachte leden,
Met de nieuwe Corona maatregelen van 25 september j.l. hoeven we geen afstand meer te bewaren in de Concertzaal. Alle plaatsen kunnen bezet worden en dat is goed nieuws.
Dat betekent dat er naast de eigen leden nu ook weer bezoekers welkom zijn.
De nieuwe maatregelen betekenen ook dat leden en bezoekers alleen welkom zijn, als ze een geldig vaccinatiebewijs in de vorm van een QR-code kunnen laten zien, hetzij digitaal (via uw mobiele telefoon) of schriftelijk. Indien men niet is gevaccineerd moet men een negatieve testuitslag kunnen tonen, die minder dan 24 uur oud is.
Bij de ingang van de Concertzaal wordt hierop gecontroleerd.
Op deze wijze kunnen we allen veilig genieten van een lezing.
Hieronder volgt de nieuwsbrief van november.
Geachte leden,
Graag nodigen we u uit voor de lezing met beeldmateriaal: “200 jaar Amerikaanse immigratie en integratie”. De heer Frans Verhagen zal, zelf getrouwd met een Chinees-Amerikaanse, deze ontwikkeling schetsen, proberen de push- en pull-factoren, zoals sociologen dat noemen, te onderscheiden en te zien waar Amerika nu staat.
Ook zal hij de vraag opwerpen of en waarom de ontwikkeling met immigratie en integratie in Nederland zoveel anders is. Wat kunnen we opsteken van de Amerikaanse ervaring?
Amerika is een land van immigranten. Vanaf 1815 trokken tientallen miljoenen mensen naar de Verenigde Staten, mensen met heel verschillende achtergronden, geloven en sociaal economische omstandigheden. Van de Ieren die de hongersnood van de jaren 1840 ontvluchtten, de Duitsers die een beter leven zochten, Russische joden die dreigden vermoord te moorden, Italianen uit het arme zuiden, tot Koreanen, Vietnamezen en Hispanics: Amerika bood wat ze thuis niet konden vinden.
Wat een waarnemer van deze stromen mensen frappeert is, dat ze grosso mode dezelfde ontwikkeling doormaakten van nieuwkomers die schichtig om zich heen keken tot zelfverzekerde burgers, die hun kinderen en kleinkinderen zagen floreren in het nieuwe land.
Pakweg drie, vier generaties duurde het, maar dan was een etnische groep geïntegreerd (hoe je dat ook definieert). Soms duurde het wat langer, soms ging het sneller maar de processen vertonen opmerkelijke gelijkenissen, ongeacht waar ze vandaan kwamen.
Het ontvangende land was niet altijd zo kien op nieuwkomers. Altijd bedreigden ze wel iets: lonen, geloofshomogeniteit, de woningmarkt of wat Amerikanen als heel Amerikaans waren gaan ervaren. Maar dat Amerikaans zijn is op zich al een product van immigratie. Denk aan de pizza, de hamburger, de hot dog, maar veel treffender de vaststelling dat Duitsers van Amerika een leuker land maakten.
Mr.Dr. Frans Verhagen (Eindhoven, 1954) studeerde rechten en sociologie in Groningen, Internationale Betrekkingen in New York en promoveerde in Nijmegen. In de jaren tachtig was hij correspondent in de Verenigde Staten voor Intermediair, de VARA, het FD en de Volkskrant.
In 1993 zette hij een Nederlandstalig kwartaaltijdschrift op over Amerika en daaraan gekoppeld een website (nu onder de naam meiguo.nl). Hij schrijft regelmatig opinie- en achtergrondstukken voor de NRC en de Groene Amsterdammer, is medewerker van het Historisch Nieuwsblad, treedt regelmatig op voor radioprogramma’s en houdt een vrijwel dagelijks blog bij op meiguo.nl. In België schrijft hij voor de Standaard.
Verhagen publiceerde twintig boeken, vrijwel alle over de Verenigde Staten en zijn geschiedenis. Verhagen woont en werkt in Amsterdam, en beschouwt Californië als zijn Amerikaanse thuis.
We hopen u 8 november te ontmoeten,
Met vriendelijke groet,
namens het bestuur, Annelies Bettink
Vereniging voor Volkenkunde Breda
Lezing: maandag 11 oktober 2021
Wil Boetzkes, kunsthistoricus
Bulgarije, kruispunt van Europa en Azië
Leden gratis: niet-leden € 8,00 (contant betalen)
www.volkenkundebreda.nl
Geachte leden,
Met de nieuwe Corona maatregelen van 25 september j.l. hoeven we geen afstand meer te bewaren in de Concertzaal. Alle plaatsen kunnen bezet worden en dat is goed nieuws.
Dat betekent dat er naast de eigen leden nu ook weer bezoekers welkom zijn.
De nieuwe maatregelen betekenen ook dat leden en bezoekers alleen welkom zijn, als ze een geldig vaccinatiebewijs in de vorm van een QR-code kunnen laten zien, hetzij digitaal (via uw mobiele telefoon) of schriftelijk. Indien men niet is gevaccineerd moet men een negatieve testuitslag kunnen tonen, die minder dan 24 uur oud is.
Bij de ingang van de Concertzaal wordt hierop gecontroleerd.
Op deze wijze kunnen we allen veilig genieten van een lezing.
Hieronder volgt de nieuwsbrief van oktober
Hierbij nodigen we u uit voor de lezing met beeldmateriaal “Bulgarije, kruispunt van Europa en Azië” door Wil Boetzkes, kunsthistoricus.
Hij schrijft mij;
“Bulgarije bezit een zeer rijke en gevarieerde culturele erfenis, die elke keer weer doet beseffen hoezeer het land een kruispunt van Europa en Azië was. Hoe bescheiden van omvang en bevolkingsgrootte het tegenwoordige Bulgarije ook is, door de geschiedenis heen was het vaak een belangrijk machtsgebied op het snijpunt van Europa en Azië. Contacten en conflicten in Eurazië zijn altijd kenmerkend geweest voor het land. Delfstoffen als koper en goud maakten het land al vroeg tot een welvarend gebied, de ligging aan de kust van de Zwarte Zee was gunstig voor economische expansie.
Opkomst en bloei van grote rijken zijn bepalend geweest voor de geschiedenis van het land.
De bloei van het Thracische koninkrijk haalde het land uit haar isolement. De monumentale graven in het ‘Dal der Koningen’ bij Kazanlak en de ongelofelijke hoeveelheden kostbare gouden voorwerpen getuigen van een grote bloei en verre contacten tot in het Perzisch rijk. De Thracische koningen wisten zelfs de Grieken lange tijd belastingen op te leggen. De vader van Alexander de Grote, Philippos II, veroverde o.a. het gebied van de Thracische Odrysen en stichtte de stad Philippopolis, het huidige Plovdiv.
In de Romeinse keizertijd werd het Bulgaarse gebied onderdeel van één van de provincies in de Balkan, Plovdiv werd een rijke stad waar tegenwoordig nog veel aan herinnert. Na de periode van de volksverhuizingen en de Oost-Romeinse overheersing vielen in de 7de eeuw vanuit Centraal-Azië de Bulgaren het gebied binnen. Khan Asparuch verwierf in 681 soevereiniteit over een aantal Slavische stammen. In het begin wisten de Bulgaren samen met de Byzantijnen de Arabieren bij Constantinopel te verslaan en redden Oost-Europa van een islamitische invasie. In de 9de eeuw werd het cyrillisch schrift ingevoerd onder tsaar Boris I en het orthodoxe christendom werd staatsgodsdienst. Johannes van Rila stichtte in de 10e eeuw het beroemdste klooster van het land. Het alsmaar groter wordend Bulgaarse tsarenrijk was constant in gevecht met de Byzantijnse keizer. Na een korte tussenperiode van Byzantijns gezag ontstond in 1187 het tweede , nog grotere, Bulgaarse rijk met Tarnovo als hoofdstad. De enorme burcht Tsarevets is nog altijd een stille getuige van deze tijd.
Kort na 1354 werd het Bulgaarse gebied overweldigd door de Ottomanen. Tot aan de onafhankelijkheid van Bulgarije in 1878 was het land een belangrijke Ottomaanse vazal met grote economische betekenis: steden als Sofia, Plovdiv en Varna bloeiden als handelssteden. Prachtige moskeeën verrezen, maar de christelijk-orthodoxe leer werd onder restricties getolereerd. Uit die tijd dateren enkele van de meest prachtige beschilderde interieurs van kerken, zoals in Arbanassi. Bulgarije raakte in de loop van de 19de eeuw in de ban van de Nationale Wedergeboorte, een patriottistische opleving op het gebied van onderwijs en kunst. Rijke koopmanshuizen in Plovdiv en diverse gebouwen in Sofia getuigen nog altijd van deze terugkeer naar eigen folklore, taal en geschiedenis. Het zou bijdragen aan een politieke omwenteling en de bevrijding van het Ottomaanse juk. Na de Tweede Wereldoorlog raakte Bulgarije in een stalinistische politieke greep, tot 1989.”
We bevelen u deze lezing van harte aan.
Velen van u kennen Wil Boetzkes als een boeiende, verteller.
Tot 11 oktober,
met vriendelijke groet, namens het bestuur,
Annelies Bettink
Vereniging voor Volkenkunde Breda Breda, september 2021
Lezing: maandag 13 september 2021
De Trans-Siberische spoorlijn: van Moskou naar Beijing
Geachte leden,
Eindelijk is het zo ver.
Door Corona waren al onze lezingen van het seizoen 2020-2021 geannuleerd. Maar met de huidige versoepelingen en de nu ook goed op gang komende vaccinaties kunnen we ons blik weer richten op de toekomst. In september beginnen we met de eerste lezing van het nieuwe seizoen.
Natuurlijk blijven we goed opletten. Als we binnenkomen in Nieuwe Veste, wassen we onze handen en we houden nog steeds 1,5 meter afstand van elkaar. In de Concertzaal is aangegeven waar u kunt zitten. We lopen met u de zaal in om een plaats aan te wijzen. Personen uit een huishouden, mogen naast elkaar zitten (op een duoplek). In de pauze is de horeca open en mag u uw drankje meenemen naar de zaal.
Deze eerste lezing willen we alleen openstellen voor eigen leden. Dat betekent dat er geen losse bezoekers kunnen komen. Als er meer versoepelingen komen, dan zijn uiteraard bezoekers weer welkom.
Let goed op uzelf, blijf gezond en kom alleen als u gezond bent.
Hieronder volgt de nieuwsbrief van september.
Graag nodigen we uit voor de lezing met beeldmateriaal “De Trans-Siberische spoorlijn:
van Moskou naar Beijing” door Aly Wagenvoorde.
Aly Wagenvoorde is jarenlang docent geweest en heeft o.a. Nederlandse les gegeven aan inburgeraars. Dat heeft haar interesse in andere culturen nog versterkt en is mede de aanleiding geweest om jaarlijks ongeveer een maand in een ander deel van de wereld te verblijven.
Samen met Cees en Aly Wagenvoorde maken we een bijzondere reis langs de Trans-Siberische Spoorlijn. 'Het achtste wereldwonder', zo werd de spoorlijn bij zijn oplevering in het begin van de 20e eeuw genoemd, loopt van Moskou naar Vladivostock.
In deze lezing reizen we in 28 dagen van Moskou, via Siberië en Mongolië naar Beijing/Peking in China. 8000 km per trein.
Ze schrijft mij:
“Tientallen jaren werden de autoriteiten overstelpt met plannen voor een spoorlijn door Siberië, maar alle plannen verdwenen in de prullenmand. Met de aanleg werd uiteindelijk in 1891 in opdracht van tsaar Alexander III begonnen. De Russische tsaar was degene die op het idee was gekomen om een spoorlijn aan te leggen door het slecht toegankelijke Siberië. Omdat er gebrek aan mankracht was, werd er hoofdzakelijk met gastarbeiders gewerkt; later werden gevangenen ingezet.
Een treinreis van Rusland naar China, dat maakt velen nieuwsgierig. De reis gaat door Siberië, met z’n ijzige kou en eindeloze berkenbossen. Maar er wonen ook mensen, onder vaak moeilijke omstandigheden. Tijdens deze reis maakten we een tussenstop in de twee Siberische steden Jekaterinenburg en Irkoetsk. We reisden verder langs het Baikalmeer en passeerden de grens met Mongolië.
Uiteraard verlieten we de trein in Mongolië, om enkele dagen te leven zoals de nomaden dat doen. We reisden het laatste deel van de reis door Mongolië en Noord-China. Zo bereikten we de metropool Beijing/Peking”.
We verheugen ons op uw komst en hopen u maandag 13 september te ontmoeten!
Met vriendelijke groet, mede namens het bestuur,
Annelies Bettink
Vereniging voor Volkenkunde Breda Geen lezing in januari 2021
Geachte leden,
Tot en met 19 januari 2021 valt ons sociale leven stil. Nederland gaat 5 weken lang op slot.
Dat betekent voor onze Vereniging dat de eerstvolgende lezing van 11 januari 2021 geannuleerd wordt. Wat er daarna gebeurt is nog onzeker. Of de geplande lezingen van februari t/m mei door kunnen gaan, is nog maar zeer de vraag. Het Covid-vaccin zal daar een allesbepalende rol inspelen.
We hopen, dat de situatie in de loop van 2021 verbetert en dat we u in de loop van het voorjaar op een of meer lezingen mogen verwelkomen. We houden u op de hoogte.
Zoals ik u de vorige keer schreef, zoeken we te zijner tijd naar een compensatie voor de geannuleerde lezingen. Gelukkig kunnen we bogen op een bloeiende vereniging met voldoende leden. We houden moed!
Het bestuur wenst u en al uw dierbaren fijne feestdagen, een goede gezondheid en een mooi, kleurrijk en vooral coronaluw 2011.
Met vriendelijke groet,
Els van Strien, voorzitter
Vereniging voor Volkenkunde Breda Geen lezing in oktober 2020
Geachte leden,
Voor mij ligt de nieuwsbrief met de aankondiging van de lezing over “Bulgarije, kruispunt van Europa en Azië” met als gastspreker Wil Boetzkes. Deze nieuwsbrief heb ik u echter niet kunnen sturen.
De Veiligheidsregio Midden- en West-Brabant is gisteren met een noodverordening gekomen.
Vanaf maandag 5 oktober mogen niet meer dan 30 personen een lezing of voorstelling bijwonen in een theater of concertzaal. Dit geldt ook voor de concertzaal van “Nieuwe Veste”. Deze maatregel geldt voorlopig tot 20 oktober.
Voor onze vereniging betekent dat, dat nog geen derde van de leden de lezing zou kunnen bijwonen. Reden voor ons om de lezing te annuleren.
We hopen dat de situatie eind oktober is verbeterd en we u maandag 9 november weer veilig in de concertzaal kunnen ontvangen voor de lezing van Aly Wagenvoorde “De Trans-Siberische spoorlijn: van Moskou naar Beijing”.
Eind oktober ontvangt u van ons een nieuwsbrief met informatie hierover.
Ik hoop u allen maandag 9 november – gezond en veilig- te mogen begroeten.
Met vriendelijke groet,
Els van Strien, voorzitter
Breda, juli 2020
Nieuwsbrief van de Vereniging voor Volkenkunde Breda
Let op, nieuw mailadres: Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.
Geachte leden,
Allereerst spreek ik mijn wens uit, dat u en uw partner/familie allemaal nog of weer in goede gezondheid zijn.
Het is al weer een tijd geleden dat u iets van ons heeft gehoord. Door de corona-uitbraak zijn de lezingen van april en mei niet doorgegaan en heeft u van ons ook geen nieuwsbrief ontvangen. We hebben echter niet stil gezeten, met name Annelies Bettink heeft ervoor gezorgd dat er voor het komend seizoen weer een mooi programma voor u klaar staat. Zie bijgaande folder met het jaaroverzicht 2020-2021. Nu de corona-maatregelen versoepeld zijn, kunnen we weer beginnen met de lezingencyclus. Omdat de concertzaal de 2de maandag van september al verhuurd is, starten we de 2de maandag van oktober.
Nieuwe Veste heeft in het kader van corona een aantal maatregelen genomen.
- Er mogen maximaal 85 personen in de concertzaal, waardoor we veilig op 1,5 meter afstand van elkaar kunnen zitten.
- U wordt gefaseerd de zaal in en uitgeleid.
- Er is geen garderobe. Uw jas kunt u meenemen in de concertzaal en aan uw stoel hangen.
- De bar is gesloten. In de foyer zijn 2 uitgiftepunten, waar alleen koffie/thee of frisdrank in een flesje verkrijgbaar is. U kunt afrekenen bij een pinautomaat op de bar. U mag de consumptie meenemen de zaal in of in de foyer nuttigen op gepaste afstand met elkaar.
Gelet op het maximaal aantal personen (85), dat een lezing bij kan wonen, gaan we een reserveringssysteem instellen, waarbij u als lid uiteraard voorrang krijgt.
U kunt zich als lid tot 3 dagen voor een lezing (tot vrijdag 18.00 uur) via bovenstaand mailadres aanmelden. U bent dan verzekerd van een plaats. Niet-leden kunnen zich aanmelden vanaf vrijdag 18.00 voor de lezing van de daaropvolgende maandag. U kunt zich als lid dan ook nog aanmelden, maar uw plaats is dan niet meer gegarandeerd, maar geldt in volgorde van binnenkomst van de mail. In iedere nieuwsbrief zal deze “reserverings”-informatie worden opgenomen.
Gelieve uw contributie (€ 30,-) vóór 15 augustus 2020 over te maken op bankrekeningnummer NL85 INGB 0003 7818 78 ten name van de Vereniging voor Volkenkunde Breda, zodat u tijdig voor de eerste lezing per post uw lidmaatschapskaart toegestuurd krijgt. Het aan- of afmelden van leden kan via bovenstaand mailadres of schriftelijk bij het secretariaat.
Ik hoop u allen weer - gezond en veilig - op de eerstkomende lezing van maandag 12 oktober te mogen begroeten.
Met vriendelijke groet,
Els van Strien, voorzitter
Lezing 9 maart 2020
Zoektocht naar de Flores mens
Geachte leden,
Hierbij nodigen we u uit voor de lezing met beeldmateriaal “Zoektocht naar de Flores mens”
door Frank Westerman.
Hij schrijft mij: “Allemaal slaan we verwoed met onze staart op het water, maar anders dan de walvis menen wij mensen dat ons spetteren ertoe doet.
Wie zijn wij?
September 2003. In een grot op Flores, Indonesië, komt een fossiele oermens bloot te liggen van amper een meter groot. Rondom haar liggen skeletten van ratten zo groot als honden, olifanten zo klein als pony’s en een uitgestorven reuzenooievaar van 1 meter 80.
Wat zegt deze spiegelwereld over wie wij zijn en waar wij vandaan komen?
Frank Westerman neemt ons mee op een filosofische wereldreis - van de Maasvallei tot op de vulkaanhellingen van Indonesië. Als wij de overtreffende trap van het dier zijn, waarin schuilt dan het onderscheid?”
Frank is een onderhoudende verteller, hij neemt ons mee op een verhalende zoektocht in woord en beeld naar de oorsprong van de mens.
In “Wij, de mens” vertelt Frank Westerman over de reizen die hij ondernam, in het bijzonder naar het eiland Flores.
Wat onderscheidt ons van het dier?
Waarom zien we onszelf als de maat der dingen?
“Wij, de mens” is het verslag van dat speurwerk.
Frank Westerman (Emmen, 1964) is schrijver en agronoom. Hij is afgestudeerd aan de Landbouwuniversiteit Wageningen en werkte als correspondent met de standplaatsen Belgrado (voor De Volkskrant, tijdens de oorlog in het voormalige Joegoslavië) en in Moskou (voor NRC Handelsblad). Als schrijver brak hij in 1999 door met ‘De graanrepubliek’.
Sindsdien heeft hij een oeuvre opgebouwd van meervoudig bekroonde boeken als “El Negro en ik”, “Ingenieurs van de Ziel”, “Stikvallei”, “Ararat”, “Een woord een woord” en recent “De wereld volgens Darp”. Met meer dan vijftig vertalingen in vijftien talen is Frank Westerman een van de meest succesvolle Nederlandse auteurs in het buitenland.
In de pauze is er een mogelijkheid om het boek “Wij, de mens” te kopen.
We bevelen u deze lezing van harte aan en hopen u maandag 9 maart te mogen ontmoeten.
Namens het bestuur,
Met vriendelijke groet,
Annelies Bettink
Lezing 10 februari 2020
Iran, van monarchie naar theocratie
Geachte leden,
Hierbij nodigen we u van harte uit voor de lezing met beeldmateriaal over Iran door Jacques Vermeeren. De heer Vermeeren werd in Breda geboren, en heeft gewerkt als kaakchirurg verbonden aan het Ignatiusziekenhuis en later Amphia. Zijn dienstplicht heeft hij vervuld als KMR officier bij de Koninklijke Marine, waarvan 16 maanden bij de varende vloot. In 2002 is hij geschiedenis en internationale betrekkingen gaan studeren in Leiden met bijzondere belangstelling voor kolonisatie en maritieme historie. Hij heeft veel landen bezocht in het Midden-Oosten en bracht eind 2010 nog enige weken door in Syrië, drie weken voordat de burgeroorlog losbarstte.
In zijn email schrijft hij: “Iran van monarchie naar theocratie of…… hoe een stokoude beschaving verpieterde.
Iran, door het Westen lange tijd Perzië genoemd, kende al in het Neolithicum (12.000 -2000 b.c.) beschaving en cultuur. De voor ons vanzelfsprekende activiteiten als sedentair leven met veeteelt en landbouw zijn daar en in die periode ontwikkeld. Nederland was in die tijd nog maar net ontsnapt aan de laatste ijstijd met een bijna onleefbaar toendraklimaat. Stadstaten en wisselende lokale grootmachten in Syria en Mesopotamia, waar West Iran deel van uitmaakte, beheersten eeuwenlang de regio tot Cyrus de Grote, sjahhansjah, de dynastie der Achaemeniden stichtte in de 7e eeuw b.c. en een enorm Perzisch rijk bijeen gaarde. Zijn bestuursvorm, een satrapie, kennen wij vanwege de strategische tolerantie en wetgeving die letterlijk in graniet werd gebeiteld. Na voornoemd koningshuis volgen er nog talrijke waaronder enkele met een verbluffend fraaie cultuurexpressie en innovatieve wetenschap waar wij nog immer de vruchten van plukken. Dat alles onder het Mazdeïsme (1900 b.c.) als staatsgodsdienst.
In de 7e eeuw a.d. drongen de Arabieren binnen en vervingen het Mazdeïsme door de Islam. Dit leidde tot spanningen.
Via de Grieken en later de Romeinen is kennis en kunde tot Europa gekomen. Interne machtstijd, epidemieën, oorlogen maar vooral Westerse bemoeienissen aan het einde van de 19e en de 20e eeuw deden het Perzische rijk teloor gaan. Engeland, Turkije en Rusland decimeerden de natie tot de huidige omvang. Economische bevoogding en binnenlandse inmenging en bezetting ervoeren de Iraniërs als een periode van “vernedering en schaamte”, waarvoor de twee laatste dynastieën der Kadjaren en Pahlavi’s mede verantwoordelijk worden gehouden. Hier ligt ook de kiem voor de afstandelijke houding t.a.v. het Westen.
De komst van de fundamentalistische Sjiietische Ayatollahs, na een volksopstand in 1979, heeft de situatievoor de “gewone man” niet verbeterd. De economie is een catastrofe en de nucleaire activiteiten hebben van de theocratie een paria gemaakt. Daarnaast is de Iraanse Revolutionaire Garde militair actief in een aantal buurlanden, verstoort broze (religieuze) verhoudingen, zorgt voor veel onrust en wekt woede op bij Soennieten, Israël en de USA. De IRG is autonoom, alleen verantwoording verschuldigd aan de Groot
Ayatollah, beheert de Nucleaire industrie en heeft een omvangrijk industrieel imperium opgebouwd en dat alles buiten de controle van de president en het parlement.
Het gedrag van Iran compliceert de wereldorde en het recent liquideren van IRG generaal Soeleimani komt velen, binnen en buiten Iran, dan ook goed uit. Het binnenlandse beleid is repressief, onvrij en corrupt. Internet wordt frequent uit de lucht gehaald, prijzen stijgen terwijl de waarde van de munt daalt. Kritiek op de regering en/of de Islamitische achtergrond betekent automatisch de doodstraf terwijl op demonstranten wordt geschoten. Allemaal redenen voor ontevredenheid onder de bevolking. Een afgeleide hiervan is de forse braindrain richting Canada en USA. Wat is de oplossing”?
We verheugen ons op de lezing en hopen u maandag 10 februari te ontmoeten,
Namens het bestuur,
Annelies Bettink
Literatuurlijst behorend bij de lezing over Iran:
The great armies of antiquity. Richard Gabriel
Opkomst en ondergang van beschavingen. Floris van de Vooren
Xerxes in Griekenland. Jona Lendering
De Bourgondiërs. Bart van de Loo
Historiën. Herodotus
Anabasis. Xenophon
De waanzinnige 14e eeuw. Barbara Tuchman
De haat tegen het Westen. Jean Ziegler
Occidentalisme. Ian Buruma, Avishai Margalit
Islamic Government. Ruholla Khomeini
Iran. De derde revolutie. Dirk Tieleman
Iran. Michael Axworthy (2009)
A history of Iran. Michael Axworthy (2016)
The Iranist. Internet periodiek (gratis)
Lezing 13 januari 2020
Saoedi-Arabië, de revolutie die nog moet komen
Paul Aarts
Geachte leden,
Allereerst wens ik u mede namens het bestuur een gelukkig en gezond Nieuwjaar en tevens nodig ik u uit voor de lezing met beeldmateriaal: “Saoedi-Arabië” door Paul Aarts.
Paul Aarts doceerde meer dan dertig jaar internationale betrekkingen aan de Universiteit van Amsterdam (van 1983-2014). In die tijd zette hij het studentenuitwisselingsprogramma ‘Zeytun’ op, met partners in Iran, Irak, Jemen, Syrië en Marokko.
Hij is expert op het gebied van het Midden-Oosten, de Golfstaten in het bijzonder – specifiek Iran en Saoedi-Arabië. Hij publiceerde o.a. Saoedi-Arabië. De revolutie die nog moet komen (samen met Carolien Roelants), vertaald in het Engels, Arabisch en Perzisch. Hij neemt actief deel aan het publieke debat, geeft regelmatig interviews op radio en tv en bezocht nog onlangs Saoedi-Arabië.
Hij mailt mij: “Het Koninkrijk Saoedi-Arabië is regelmatig in het nieuws. Soms positief (vrouwen mogen eindelijk autorijden), maar vaker negatief (opsluiting van mensenrechten-activisten, liquideren van kritische journalisten).
Onder leiding van kroonprins en sterke man Mohammed bin Salman maakt Saoedi-Arabië een turbulente ontwikkeling door, ongekend voor een land dat decennialang stilstand gekend heeft.
Leidt dat tot spanningen op het binnenlandse politieke toneel? Net zo belangrijk is de vraag, hoe de relatie met aartsvijand Iran zich ontwikkelt”.
Paul Aarts heeft na 37 jaar met een intrigerend symposium afscheid genomen van De UVA.
We voelen ons vereerd, dat hij voor onze Vereniging in Breda, een lezing komt houden.
We hopen u maandag 13 januari te ontmoeten.
Met vriendelijke groet,
Namens het bestuur, Annelies Bettink
Lezing 9 december 2019
De zwarte nomaden uit Oost-Afrika
Patrick Berben
Geachte leden,
Hierbij nodigen we u uit voor de lezing met beeldmateriaal “De zwarte nomaden uit Oost-Afrika” door Patrick Berben, antropoloog.
Afgelopen januari heeft hij bij ons een lezing over een aantal indianenvolkeren in Brazilië gehouden. De evaluatiebespreking van het bestuur was lovend: “Goede, enthousiaste spreker, met een duidelijk verhaal: nog eens vragen”.
Wij hopen u 9 december te ontmoeten.
Hij e-mailt mij:
“Mijn lezing zal vooral gaan over de "zwarte nomaden", met name over volkeren in Oost-Afrika (Kenia, Uganda, Ethiopië, Zuid-Sudan) die semi-sedentair zijn en migreren met hun vee (geiten schapen, koeien, dromedarissen).
De regio is vooral een half-woestijn met groene rivierbeddingen en dense bush en wordt gekenmerkt door een wisselende maar eerder beperkte regenval. Vaak is het dus over-leven, een hard bestaan met vele wisselvalligheden waaraan het hoofd moet worden geboden.
Rondtrekken met vee vergt de opbouw van ervaring en bijzondere vaardigheden waardoor men trekroutes met graslanden en water kan combineren. Het vee is de spil van het maatschappelijk leven : als het vee sterft, sterft het dorp.
Vee staat ook centraal bij het huwelijk en is een compensatie voor de vruchtbaarheid (van de vrouw) die overgaat naar een andere familie. Er is een sterke, ja zelfs emotionele band tussen de nomade en zijn dieren en de "favourite ox " is als het ware een alter ego van de nomade/herder.
Uiteraard lééft men vooral van de kudde : melk en vlees, maar ook alle materialen zoals hoorn en huid en been worden aangewend in het dagelijks leven.
Samengevat : de presentatie gaat over het "cattle -complex" van de Oost-Afrikaanse nomaden, een verhaal over vee, vrouwen en kralen...” .
Patrick Berben is naast advocaat,cultureel- antropoloog. Vanaf 1981 heeft hij etnografische expedities ondernomen naar o.a. Kenia, Uganda, Ethiopië, Namibië en Brazilië.
Hij heeft al jaren samen met de antropologen Patrick Wymeersch en dr. Gustaaf Verswijver (R.U. van Gent) van het Afrika Museum te Tervuren.
Met vriendelijke groet, mede namens het bestuur,
Annelies Bettink
Lezing 11 november 2019
Houtkap en toerisme in Oceanië
Tessa Minter
Geachte leden,
We nodigen u van harte uit voor de lezing met beeldmateriaal "De sociale gevolgen van houtkap en toerisme in de Salomon Eilanden en de Filippijnen” door Tessa Minter, antropoloog.
Dr. Tessa Minter is sinds 2010 docent en onderzoeker aan het Instituut voor Culturele Antropologie en Ontwikkelingssociologie van de Universiteit Leiden. Haar specialisatie is milieu-antropologie en daarbinnen richt ze zich met name op vraagstukken rondom de commerciële exploitatie van natuurlijke hulpbronnen. Wat zijn de gevolgen van houtkap en mijnbouw voor mensen die leven in tropische bossen? Hoe kunnen zij meedelen in de voordelen van deze economische activiteiten? En hoe zijn de baten en kosten verdeeld binnen lokale gemeenschappen?
Voor haar onderzoek woonde en werkte Tessa van 2002-2005 in de Filippijnen, en van 2015-2018 op de Salomoneilanden.
Zij e-mailt mij:
“Met enige regelmaat horen we in het nieuws over ‘geïsoleerde’ of zelfs ‘onontdekte volkeren’. Het gaat daarbij doorgaans om kleine bevolkingsgroepen die in onontsloten bosgebieden, of juist op verafgelegen eilanden wonen. Volgens de internationaal gerespecteerde organisatie Survival International bestaan er wereldwijd zo’n 100 van dit soort bevolkingsgroepen. Het bestaan van deze mensen, die in alles zo anders lijken te zijn dan wijzelf, spreekt enorm tot de verbeelding en in de berichtgeving wisselen twee extreme beelden elkaar af.
Soms overheerst een sterk geromantiseerd beeld, van de ‘edele wilde’ die in alle opzichten harmonieuzer met elkaar en met hun omgeving omgaan dan wij; soms domineert juist een beeld van agressieve primitievelingen, die de rest van de wereld buiten de deur houden en de moderniteit de rug toekeren. Welke van deze twee extremen ook gekozen wordt, de centrale vraag die de berichtgeving steeds vaker opwerpt, is ‘Moeten we deze mensen behoeden voor de negatieve gevolgen van contact met de buitenwereld, en zo ja hoe?’.
In deze lezing zal ik bespreken waarom deze vraag niet alleen belangrijk is voor de geschatte 100 ‘geïsoleerde volkeren’, maar voor een veel grotere groep mensen die juist niet in isolement leven.
Op basis van mijn onderzoek in de Filippijnen (2002-2014) en op de Salomon Eilanden (2015 tot heden) zal ik de sociale gevolgen van toerisme ontwikkeling en houtkap schetsen.
Het Filipijnse voorbeeld vertelt het verhaal van de Agta, een bevolkingsgroep van zo’n 10,000 mensen, die in grote mate leven van jacht en kleinschalige visserij. Naar het afgelegen kustgebied waar zij altijd hebben gewoond wordt nu echter een weg aangelegd die zeer waarschijnlijk tot een instroom van boeren zal leiden. Bovendien is hen de toegang tot een belangrijk deel van hun voormalige leefgebied ontzegd door projectontwikkelaars die een hotel bouwen.
In het voorbeeld van de Salomon eilanden zal ik schetsen hoe de lokale bevolking geconfronteerd wordt met buitenlandse houtkapbedrijven. Deze bedrijven profiteren van een gunstig belastingklimaat en gebrekkige wetshandhaving om hoogwaardig tropisch hardhout naar China te exporteren. Hoewel de plaatselijke Are’Are bevolking, die net zoals de Agta in grote mate afhankelijk is van bos en visserij, volgens de regels in de voordelen zouden moeten meedelen, komt daar in de praktijk weinig van terecht. Bovendien richt de houtkap zowel milieu- als sociale schade aan die langdurige gevolgen zal hebben.
De vraag die ter tafel ligt is hoe deze alarmerende situaties voorkomen en verzacht kunnen worden. De vraag is ook hoe ver onze verantwoordelijkheid voor en invloed op dergelijke misstanden als buitenstaanders reikt.
Ik zal de lezing eindigen met een aantal suggesties die er hopelijk voor zullen zorgen dat we de avond met een niet al te zwaar gemoed afsluiten”.
Een bijzondere lezing, die we van harte bij u aanbevelen.
We hopen u dan ook 11 november te mogen begroeten.
Met vriendelijke groet,
mede namens het bestuur,
Annelies Bettink
Lezing 14 oktober 2019
Algerije, Maghreb
Wil Boetzkes
Geachte leden,
We nodigen u van harte uit voor de lezing met beeldmateriaal “Maghreb, Algerije”.
De lezing zal gegeven worden door Wil Boetzkes, kunsthistoricus. Wij en velen onder u kennen Wil als een onderhoudend en boeiend verteller. Zijn mooie beeldmateriaal ondersteunt de lezing. Wij verheugen ons op de lezing en hopen u te ontmoeten.
Hij mailt mij: “Sinds Algerije in 1962 onafhankelijk werd, raakte het land verwikkeld in een lastige politieke en economische situatie. Met het aftreden van president Bouteflika op 2 april jl. treedt er wellicht een nieuwe toekomst aan. De woelige geschiedenis van de laatste halve eeuw verhult dat Algerije in de Romeinse tijd een zeer belangrijke provincie was en het vroege christendom hier een belangrijke bakermat bezat.
In de prehistorie was de Sahara in dit immense land veel kleiner dan tegenwoordig, er bestond een ‘groene Sahara’ waar schilderingen en grote reliëfs, bijvoorbeeld in Tassili, van een lange bewoning getuigen. Korte tijd heerste een Numidische koningsdynastie, hun grootse grafheuvels getuigen er nog van.
Tijdens de Romeinse overheersing werden veel steden gesticht, zoals Tabarka, Djemila, Tipasa, Timgad, Tebessa of Setif. Het waren rijke steden gezien de indrukwekkend bewaarde resten en de talloze unieke mozaïeken. In deze steden bloeide het christendom, met Augustinus van Hippo maar ook de fanatieke donatisten, meestal inheemse berbers. Voor de ontdekking van het vroege christendom en de onderlinge troebelen is Algerije daarom een ‘Fundgrube’.
Sinds de komst van de Ommayaden in het begin van de 8ste eeuw werd het land bestuurd en verdeeld door talloze dynastieën, van de Ommayaden, de Ziriden tot de Hamadiden en de Almoraviden. Christenen verdwenen en een feeërieke oriëntaalse wereld kwam binnen. Na de Reconquista stichtten de Spaanse koningen forten aan de Algerijnse kust, de Ottomanen zouden het land lange tijd in hun greep houden. Tenslotte zou Frankrijk het land meer dan een eeuw als een protectoraat besturen.
Kortom, een land met een bewogen geschiedenis, maar vooral een bijzondere en pluriforme culturele erfenis die voor velen onbekend is. Alweer te lang is dit land en gesloten boek voor velen. Voor de spreker heeft het land altijd een grote aantrekkingskracht gehad vanwege de belangrijke cultuurhistorische betekenis”.
Met vriendelijke groet, namens het bestuur,
Annelies Bettink
Lezing 9 september 2019
De vele gezichten vanJapan
Aly Wagenvoorde
Geachte leden,
Graag nodigen we uit voor de lezing met beeldmateriaal “De vele gezichten van Japan” door Aly Wagenvoorde.
Aly Wagenvoorde is jarenlang docent geweest en heeft o.a. Nederlandse les gegeven aan inburgeraars. Dat heeft haar interesse in andere culturen nog versterkt en is mede de aanleiding geweest om jaarlijks ongeveer een maand in een ander deel van de wereld te verblijven.
Meestal gaan zij en haar man samen op pad. In 2013 hebben ze een maandlang op het eiland Shikoku (Japan) gewandeld en in de dorpjes overnacht, samen met Japanse pelgrims.
Zij schrijft mij: “Al jarenlang zijn we gefascineerd door zowel de geschiedenis als de cultuur van Japan. Zeker sinds de contacten die we sinds 2005 met een Japanner hebben, is het land meer en meer voor ons gaan leven. Dit leidde tot een bezoek aan dit bijzondere land in herfst 2010 en 2013.
In deze lezing spelen de geschiedenis van Japan en de cultuur een belangrijke rol. Veel van de oude gewoontes en cultuurinvloeden zijn in Japan bewaard gebleven. Deze oude gewoontes en tradities geven het moderne Japan een tamelijk uniek karakter. Japan is vooral ook een fascinerend land door de vele contrasten. Door de oude cultuur waarin houten huizen, kimono en tatami een plaats hebben. Door shinto en boeddhisme, twee bijzondere vormen van religie. Door in mist gehulde heuvels en supersnelle treinen.
In 2010 zijn we onze reis in Tokyo begonnen en geleidelijk verder zuidwaarts gereisd. Hierbij ondergingen we een ware, zij het positieve, cultuurshock. Dit heeft niet enkel te maken met de – voor ons – onleesbare taal, maar ook met het voedsel, de vaak bijzondere tuinen, de kleding, de tempels en heiligdommen, die overal deel uitmaken van het dagelijks leven, enz. De hele dag door ervaar je, in grote en kleine dingen, de typisch Japanse cultuur.
In deze lezing nemen we u mee naar enkele van de verschillende hoofdsteden, die Japan heeft gekend. De keizer wordt hiermee geassocieerd, maar in hoeverre speelde hij een belangrijke rol?
En hoe is dat anno 2019? In Tokyo zullen we u niet alleen kennis laten maken met de theeceremonie, maar ook met een paar festivals. En met onderwerpen als gezin, school en werk en de invloed van de belangrijkste religieuze stromingen in Japan op het dagelijks leven van de mensen. Ook een bezoek aan Mt. Fuji maakt onderdeel uit van deze lezing. Evenals een verblijf op de in Nederland minder bekende Mt. Koya, een fraai tempelcomplex in de bergen, waar Kukai, een van de belangrijkste religieuze leiders van Japan, begraven ligt, omringd door 200.000 tomben. Kortom, tijdens deze lezing krijgt u interessante achtergrondinformatie over het boeiende Japan en valt er veel te genieten.
De lezing wordt opgeluisterd met prachtige foto’s en enige authentieke Japanse muziekfragmenten.”
We hopen u te ontmoeten.
Met vriendelijke groet, namens het bestuur,
Annelies Bettink
Lezing 13 mei 2019
Leven tussen twee culturen
Reggie Baay
Geachte leden,
Hierbij nodigen we u uit voor de lezing met beeldmateriaal “Leven tussen twee culturen” door Reggie Baay, historisch letterkundige.
In 2017 heeft de heer Baay voor ons een lezing gehouden over “De Naji, de Aziatische oermoeder”. Wij, als bestuur vonden hem een goede spreker met een boeiend verhaal. Ik wil de lezing dan ook van harte bij u aanbevelen.
Hij schrijft me: “Mensen, die geworteld zijn in een land waar ze niet (meer) wonen, leven vaak tussen twee culturen: die van het land waar ze geworteld zijn en die van het ‘nieuwe’ land. Wat betekent dat nu om te leven tussen twee culturen? Welke consequenties heeft dat? Hoe grijpt het in in je leven? En hoe moeilijk of hoe gemakkelijk is het? Welke problemen, of welke voordelen levert het eigenlijk op”?
Reggie Baay schreef verschillende boeken over dit thema. Boeken over ontworteling; over mensen die soms niet meer weten waar ze thuishoren, maar ook over een succesvolle aanpassing aan een nieuwe wereld en een nieuw leven zonder het ‘eigene’ te verliezen.
Een van de eerste grote groepen ‘migranten’ in ons land waren afkomstig uit onze vroegere koloniën. Met name uit het voormalige Nederlands-Indië. Aan de hand van levensgeschiedenissen van personen uit deze eerste grote groep migranten schetst hij in zijn lezing het ‘leven tussen twee culturen’. Hierbij besteedt hij met name aandacht aan zijn boek Gebleekte ziel dat het waar gebeurde verhaal vertelt van een jonge Balinese edelman die in de 19e eeuw naar Nederland werd gestuurd, hier zijn opleiding kreeg en ‘vernederlandste’ om vervolgens terug te keren naar zijn geboorteland waar hij enorme aanpassingsproblemen ondervond en waar hij ten slotte op een dramatische manier zijn einde vond.
Daarnaast vertelt hij over de geschiedenis van zijn ouders die na de onafhankelijkheid van Indonesië in 1950 ‘met een koffer vol inktzwarte herinneringen’ in Nederland aankwamen en die vervolgens aan den lijve ondervonden wat het betekende om te ‘leven tussen twee culturen’. Reggie Baay zal zijn lezing illustreren met bijzonder fotomateriaal.
Reggie Baay studeerde aan de Rijksuniversiteit van Leiden en is schrijver en onafhankelijk onderzoeker. In zijn werk richt hij zich met name op de geschiedenis van Nederland in Indonesië. Zijn boeken, zoals De Njai; Het concubinaat in Nederlands-Indië (2008) en Daar werd wat gruwelijks verricht (2015) werden in de landelijke pers unaniem lovend besproken. Zijn laatste boek, Het kind met de Japanse ogen (2018), stond op de longlist van de Libris Literatuur Prijs 2019.
Met vriendelijke groet,
Namens het bestuur,
Annelies Bettink
Lezing 15 april 2019
Is een Rus ook een Europeaan?
Alexander Münninghoff
Geachte leden,
Hierbij nodigen we u uit voor de lezing "Is een Rus ook een Europeaan" door
Alexander Münninghoff. We zijn zeer vereerd dat de heer Münninghoff op 15 april een lezing voor onze Vereniging komt houden. Ik heb een lezing van hem gehoord en was zeer onder de indruk van zijn verhaal en zijn uitstraling.
Alexander Münninghoff begint zijn betoog met de vraag “ Is een Rus ook een Europeaan”?
Hij is de schrijver van “De stamhouder”(Prometheus, Amsterdam 2014), dat inmiddels aan de 24ste druk toe is, in meerdere talen is vertaald en eind volgend jaar als een tiendelige tv-serie op de buis te zien zal zijn. Bij velen van u bekend.
Hij e-mailt mij: “Het is een vraag die vaak gesteld wordt, zeker in gesprekken tussen Russen en westerlingen, maar waar nooit een eenduidig antwoord op gegeven lijkt te kunnen worden.
Dat zal ik ook zeker niet kunnen, maar wel zal ik proberen in mijn discours een aantal nuanceringen aan te brengen op het stereotiepe beeld van de boze, dronken en onberekenbare beer dat, na ruim twintig jaar détente, opeens weer het zicht vertroebelt en ons allen rijp lijkt te maken voor een volgende Koude Oorlog. Die volgens velen allang weer begonnen is.
Naast aan objectieve factoren zoals temperatuurverschillen en de enorme afstanden, zal ik aandacht besteden aan het fenomeen van de zogenaamde ‘Russische Ziel’ en de eigenaardigheden in gedrag en denken die dit teweeg brengt. Ook duik ik de geschiedenis in, op zoek naar feiten die de gevreesde Russische expansiedrift kunnen staven. En uiteraard komt de heerschappij van Poetin aan bod: beoordelen wij hem wel goed, wat voert hij in zijn schild?
Mijn affiniteit tot dit thema kan ik verklaren met mijn twee Russische grootmoeders; ik beschouw mijzelf als voor honderd procent Nederlander, maar toch met een stevig shot Russisch bloed.
Ik ben slavist, heb gestudeerd bij Karel van het Reve. Als journalist was ik jarenlang reizend verslaggever (oorlogen, politieke omwentelingen, natuurrampen) en correspondent te Moskou, precies gedurende de perestrojkajaren van Gorbatsjov. Hierover schreef ik ‘Tropenjaren in Moskou’ (Prometheus, Amsterdam 1981)”.
We hopen u maandag 15 april te ontmoeten.
Met vriendelijke groet,
Namens het bestuur, Annelies Bettink
Lezing 11 maart 2019
Maya's, dragers van universele wijsheid
Natascha Zwaal
Geachte leden,
Hierbij nodigen we u uit voor de lezing met beeldmateriaal
"Maya’s, dragers van universele wijsheid" door Natascha Zwaal,
cultureel antropologe en biologe.
Sinds 2003 is zij werkzaam bij het Wereld Natuurfonds. Naast haar werk geeft ze lezingen.
Ze verbleef langere tijd bij de Maya’s en in West Afrika. Over de Maya’s schreef ze twee boeken. Het boek "Maya’s, dragers van universele wijsheid" is in de pauze te koop.
Verleden jaar heeft Natascha Zwaal een lezing gehouden over Kameroen. Wij, als bestuur, vonden haar een goede spreekster met een boeiend verhaal.
Tijdens deze lezing wordt u meegenomen naar het Mexicaanse schiereiland Yucatán.
Hier leven de Maya indianen die hun rijke cultuur danken aan het oude Maya volk, dat van ongeveer 1000 voor Chr. tot 1000 na Chr. in vele landen van Midden Amerika een hoogstaande cultuur kende. Nu nog staat het hele gebied vol met resten van oude tempels en piramides en worden er vandaag de dag nog steeds nieuwe ruïnes ontdekt.
De oude Maya’s zijn beroemd om hun astronomie en kalenders. Ze kenden een uitgebreid schrift maar tijdens de kolonisatie zijn helaas bijna alle boeken vernietigd. Reden waarom we heel veel zaken niet goed weten. Zo zijn de Maya’s ook omstreden, onder andere vanwege een mysterieus balspel dat om mensenoffers leek te vragen.
De moderne Maya’s bouwen geen tempels meer, maar leven wel voort op de tradities van hun voorouders. Zo kennen ze vele verhalen en passen ze in hun dagelijks leven nog talloze rituelen toe ter ondersteuning van hun spirituele leven.
Spreekster Natascha Zwaal is antropologe en haar eerste contact met de Maya’s was in de jaren negentig toen ze een jaar op Yucatán woonde om hun bijzondere bijenteelt te bestuderen. De Maya’s houden traditionele bijen zonder angel in boomstammen en hebben er een hele cultus omheen met verhalen en ceremonies. Dit staat symbool voor de mensenwereld waarin de niet-inheemse honingbijen (die door de kolonisten zijn ingevoerd) hun traditionele bijen bedreigen. Daarna is zij nog vele malen teruggekeerd om verhalen op te tekenen en onderzoek te doen. Ze ontdekte dat de moderne Maya’s nog steeds gebruik maken van de heilige plekken van hun voorvaderen en veel weten van de oude kennis van de Maya’s.
In haar lezing vertelt ze over de oude Maya cultuur waarbij een aantal beroemde tempelsteden voorbij komen. Ze zal ingaan op het mythologische verhaal van de Popol Vuh, het balspel en de kalenders. Tevens zal ze vertellen over de hedendaagse Maya’s en hun bijzondere tradities, zoals de bijenteelt. Voor haar verhaal gebruikt ze eigen beeldmateriaal.
We hopen u te ontmoeten.
Met vriendelijke groet, namens het bestuur,
Annelies Bettink
Lezing 11 februari 2019
Mongolië… eindeloos
Addie Schiphorst Preuper
Geachte leden,
Graag nodigen we uit voor de lezing met beeldmateriaal op 11 februari 2019:
"Mongolië…. eindeloos" door Addie Schiphorst Preuper, honorair consul van Mongolië.
Hij schrijft mij:
”Ingesloten tussen Rusland en China ligt Mongolië. Een dunbevolkt land, maar wel 46 keer zo groot als Nederland. Een land met eindeloze steppen met zuivere lucht en een rijke flora en fauna. Mongolië is het land van uitersten.
De hoofdstad Ulaanbaatar doet westers aan met moderne kantoorgebouwen en winkels.
In de Ger-districten, zeg maar sloppenwijken, woont ¾ van de bevolking onder armoedige omstandigheden.
Uniek zijn de 800.000 nomaden die op de steppen en in de woestijn leven. Ze leiden een nomadenbestaan met kuddes geiten, schapen, Yak-koeien, kamelen en paarden op vrijwel dezelfde wijze zoals hun voorouders dat ook eeuwenlang gedaan hebben.
De plattelandsbevolking is bijzonder gastvrij en nodigt u al snel uit voor een hapje en drankje in hun Gertent”.
Addie Schiphorst Preuper bezoekt Mongolië sinds 1987 3 à 4 keer per jaar. Sinds 2006 is hij consul van Mongolië en kan men voor een visum voor Mongolië in Breda terecht. Voordien moest men daarvoor naar Brussel.
Er wonen ca. 300 Mongolen in Nederland, veel van hen hebben een Nederlandse partner. Vaak studeren ze of hebben ze gestudeerd aan de Landbouwhogeschool te Wageningen. In geval van nood staat de heer Schiphorst Preuper hen bij.
Hij is de eigenaar van een vakantieresort in Mongolië en heeft daar onlangs een café geopend, waar
o.a. Bredaas bier geschonken wordt.
Het belooft een boeiende lezing te worden.
We hopen u te ontmoeten,
Met vriendelijke groet,
Namens het bestuur,
Annelies Bettink
8 januari 2019
De Kayapo en Mehinaku indianen
Patrick Berben
Geachte leden,
Allereerst wil ik u mede namens het bestuur een gelukkig en gezond Nieuwjaar wensen.
Ook nodigen we uit voor de lezing met beeldmateriaal van
Patrick Berben, Brazilië, de Kayapo en Mehinaku indianen.
Hij schrijft mij: “Het wordt een beetje een “performance“, een lezing aan de hand van verhalen, foto’s en etnografische voorwerpen, en dus geen ex cathedra uiteenzetting. Ik zal aan de hand van illustraties verslag doen van mijn expedities naar de indianen in het gebied van de XINGU, zijrivier van de Amazone, in de jaren 2010-2018. Zuidelijk van deze machtige stroom (m.n. in het Parque Indigena do Xingu) leven diverse volkeren, door de inspanningen van de legendarische gebroeders Villas Boas samengebracht in één groot en beschermd leefgebied : o.m. de Ikpeng of Txicao, de Kalapalo, de Mehinaku. In het midden van deze regio “heersen“ o.m. de strijdvaardige Kayapo-indianen. Vaak trekken deze volkeren, met aan het hoofd een icoon als Raoni, samen op in hun strijd tegen de aantasting van het woud en de bouw van waterkrachtcentrales zoals de Belo-Monte-dam in Altamira.
Ik ben er drie keer samen met antropoloog en indianen-autoriteit dr. Gustaaf Verswijver neergestreken met telkens een specifiek oogmerk, tot aan de lezing nog een beetje in mysterie gehuld. Maar toch een tipje van de sluier.
Wat is het verband tussen de Txicao en koning Leopold III? Wat hebben de Kalapalo indianen te maken met ontdekkings-reiziger Kolonel Fawcett en het boek “De verloren stad Z“?
Wat hebben de Mehinaku met geesten, maskers en mythen? Hoe moet men de fascinatie begrijpen van de Kayapo-indianen (en andere indianen) voor veders en vedertooien?
Waar zijn de Kararao indianen gebleven? En opdoemend uit de nevelen der tijd : forten en jenever langs de Xingu-rivier , sporen van de Nederlandse tijd in Brazilië!
Een blik op het (vaak trieste) verleden, een prognose over de (mogelijks onzalige) toekomst, maar alleszins een inspirerende ontmoeting vandaag : indianenvolkeren en -culturen anno 2018”.
Patrick Berben is naast advocaat cultureel- antropoloog. Vanaf 1981 heeft hij etnografische expedities ondernomen naar o.a. Kenia, Uganda, Ethiopië, Namibië en Brazilië. Hij heeft een jarenlange samenwerking met antropologen Patrick Wymeersch en dr. Gustaaf Verswijver
( R.U.Gent) van het Afrika Museum te Tervuren.
We bevelen u deze lezing van harte aan, met vriendelijke groet, namens het bestuur,
Annelies Bettink
10 december 2018
Soedan, de Nijl in mij
Fleur van der Bij
Geachte leden,
Hierbij nodigen we u van harte uit voor de lezing met lichtbeelden "Soedan, de Nijl in mij"
door Fleur van der Bij, historica en journaliste.
Als studente stort Fleur van der Bij zich vol overgave op haar scriptie over een negentiende-eeuwse ontdekkingsreiziger en diens verdwijning langs de oevers van de Nijl. Ze besluit hem na te reizen tot diep in Zuid-Soedan. Haar fascinatie met deze cold- case is zo grenzeloos, dat zij er zelf aan onderdoor dreigt te gaan.
Fleur van der Bij vertelt ons over haar intrigerende reis langs de Nijl in de voetsporen van ontdekkingsreiziger Juan Maria Schuver (1852 – 1883). Net als Schuver slaat ze in november 2008 haar tentje op aan de Nijl, in Khartoem, de hoofdstad van Soedan. De plek waar de blauwe en witte Nijl samenvloeien. Dit is het startpunt van haar expeditie, een reis van vijf maanden.
Aan de hand van foto’s neemt ze het publiek mee op een reis die haar langs de blauwe Nijl door het oosten van Soedan en het westen van Ethiopië voerde en haar uiteindelijk tot diep in de moerassen van Zuid-Soedan zou brengen, het stroomgebied van de witte Nijl.
Ze vertelt ook hoe ze al schrijvende een tweede reis maakte: naar zichzelf. Onverwacht brengt de reis een groot persoonlijk verdriet naar de oppervlakte, dat ze sinds haar vijftiende heeft weggedrukt.
Ze schreef er een indrukwekkend boek over: De Nijl in mij. In de pauze is er de mogelijkheid om het boek te kopen (€ 19,99). Een aangrijpend verhaal over verdwalen en thuiskomen. Een ontdekkingsreis van werkelijkheid naar waanzin.
Fleur van der Bij (1981) is journaliste en historica. Ze publiceerde in onder meer Dagblad van het Noorden. Voor de Europese organisatie voor cultureel erfgoed CHAIN organiseerde ze historische studiereizen. Op het internationale kantoor van postercollectief Loesje in Berlijn werkte ze als creatief activiste.
We bevelen u deze lezing van harte aan.
Met vriendelijke groet,
Namens het bestuur,
Annelies Bettink
12 november 2018
Jacques Vermeeren
Syrië, volk en cultuur
Geachte leden,
Hierbij nodigen we u uit voor de lezing met u uit voor de lezing met lichtbeelden “Syrië, volk en cultuur” door de heer Jacques Vermeeren, ervaringsdeskundige Midden-Oosten.
De heer Jacques Vermeeren werd in Breda geboren, en heeft gewerkt als kaakchirurg verbonden aan het Ignatiusziekenhuis en later Amphia. Zijn dienstplicht heeft hij vervuld als KMR officier bij de Koninklijke Marine, waarvan 16 maanden bij de varende vloot. In 2002 is hij geschiedenis en internationale betrekkingen gaan studeren in Leiden met bijzondere belangstelling voor kolonisatie, de kolonisatie en maritieme historie.
Hij heeft veel landen bezocht in het Nabije-en Midden-Oosten en bracht eind 2010 nog enige weken door in Syrië, drie weken voordat de burgeroorlog losbarstte.
Hij mailt me:
“Syrië is een natie die tot 1946 niet één dag zelfstandigheid heeft gekend. Overheersing door tal van volkeren en de Westerse kolonisatie na W.O. 1 heeft er voor gezorgd dat de samenstelling van de bevolking en het aantal religies buitengewoon divers is. Dat geldt ook voor de huidige cultuur en het erfgoed waaraan de nog immer woedende oorlog grote schade heeft toegebracht. “Lopend” door de geschiedenis gunnen we ons een blik op kunst en cultuur en wordt bezien hoe het huidige Syrië tot stand is gekomen. In deze ontwikkeling wordt het belang van kolonisatie, religie, staatsvorm en maatschappelijk denken van Arabieren nader belicht. Ook het ontstaan en de gevolgen van de burgeroorlog, die ontaardde in een internationaal conflict, worden besproken met een voorzichtige bespiegeling van de toekomst tot besluit”.
We bevelen u deze bijzondere lezing van harte aan en hopen u maandag 12 november te ontmoeten.
Namens het bestuur, met vriendelijke groet,
Annelies Bettink
Maandag 12 november j.l. konden we genieten van een boeiende lezing van Jacques Vermeeren over Syrië, volk en cultuur.
Vele aanwezigen vroegen naar de titels boeken die tijdens de lezing werden genoemd.
Hieronder treft u de literatuurlijst aan.
Jacques Risler Geschiedenis van de Arabische cultuur
Albert Hourani Geschiedenis van de Arabische volken
James Barr A line in the sand
Lieve Joris De poorten van Damascus
Nikolaas van Dam Destroying a nation
Maarten Zeegers Wij zijn Arabieren
Christopher Bellaigue De islamitische verlichting
8 oktober 2018
Wil Boetzkes
Albanië
Geachte leden,
Hierbij nodigen we u van harte uit voor de lezing met beeldmateriaal over "Albanië" door Wil Boetzkes, kunsthistoricus. De heer Boetzkes organiseert cursussen, reizen en excursies in binnen- en buitenland. Hij heeft al vele lezingen bij ons verzorgd. Het belooft wederom een boeiende avond te worden vol met informatie en prachtige lichtbeelden.
Hij schrijft mij:
“Albanië is pas sinds 1912 onafhankelijk. Sindsdien werd het tientallen jaren binnengevallen door buurlanden. Het communistisch bewind sinds 1944 gebruikte een cocktail van geweld, nationalisme en isolatie om de macht in handen te houden. Lang nadat communistische regiems in Europa gevallen waren, leidden opstanden in 1991-2 en 1997 tot een definitieve val van het verafschuwde bewind. Gegeven deze omstandigheden is het niet vreemd dat Albanië weinig bekend is.
Albanië heeft een rijke geschiedenis, niet in de laatste plaats door de gunstige ligging die altijd weer nieuwe ‘gasten’ naar het land bracht. Een opvallende minderheid in het land zijn de Egyptenaren, die claimen de nazaten te zijn van de huurlingen van Alexander de Grote. De Grieken stichtten diverse kolonies in het land, zoals Apollonia, Epidamnos en Buthrotum. In het noorden woonden de beruchte stammen van de Illyriërs. De komst van de Romeinen bracht grote welvaart in het land. Kolonies werden gesticht, keizer Augustus studeerde in Apollonia. In 395 werd Albanië onderdeel van het Oost-Romeinse rijk en dus later van het Byzantijnse rijk. De vroege middeleeuwen worden bepaald door de grote overmacht van de Bulgaren en hun strijd met Byzantium.
In 1081 veroverden de Normandiërs Illyrië. In de 13de eeuw volgde het Servische gezag, daarna het Huis van Anjou om uiteindelijk een periode van onafhankelijke staatjes in te luiden. Langdurig was het Ottomaanse bewind uit welke periode nog zeer fraaie steden bewaard zijn, zoals Gjirokastro.
De beroemdste opstandeling is Skanderbeg in de 15de eeuw, nog altijd een nationale held. De hunkering naar onafhankelijkheid leverde in de 19de eeuw een culturele revival op, zoals in zoveel Balkanlanden. In de jaren ’20 en ’30 van de twintigste eeuw was de Italiaanse invloed groot, Tirana werd Italiaans ‘gerestyled’, Mussolini annexeerde het land in 1939. Vanaf 1944 zou de communistische partij met Hoxha het land isoleren en in een economische neergaande spiraal brengen.
In deze lezing wordt de betekenis van de ligging van Albanië en de daardoor ontstane culturele pluriformiteit aan de orde gesteld. Bijzondere archeologische steden getuigen van de grote bloeitijd in de Romeinse tijd: Apollonia, Butrint, Dürresi of Byllis. De atheïstische staatsreligie onder Hoxha heeft niet kunnen voorkomen dat op veel plaatsen nog prachtige byzantijnse kerken bewaard zijn, bijzondere Ottomaanse moskeeën, maar ook muurschilderingen of iconen. Burchtsteden zijn een ‘specialiteit’ van Albanië, vaak met een mix van architectuur uit de Byzantijnse en Ottomaanse periode, zoals Kruja, Gjirokastro of Berat. En dat alles in twee uur spreektijd!”.
Met vriendelijke groet,
Namens het bestuur,
Annelies Bettink
10 september 2018
Jef Abbeel
China
Geachte leden,
Hierbij nodigen we u van harte uit voor onze eerste lezing van het nieuwe seizoen
‘China, vroeger en nu’ door Jef Abbeel, historicus.
Met veel plezier heeft de heer Abbeel jaren lesgegeven aan het Onze Lieve Vrouwelyceum, het OLV in Breda. Onlangs heeft hij een lezing gehouden in het Zuiderhout in Teteringen. De reacties waren lovend. Afgelopen zomer bezocht hij nogmaals China en e-mailde hij me een foto; hij had meegedaan met een wielerwedstrijd op de Chinese Muur.
Hij schrijft mij:
“Elke dag krijgt de Chinese president-partijleider-legerleider Xi Jinping een koning, president of premier op bezoek om te zien hoe de nieuwe grootmacht presteert, of er nog meer handel mee gedreven kan worden, of het land elders wil investeren. Koning Willem-Alexander is een vaste gast: hij komt 1 à 2 keer per jaar en wordt er als een keizer ontvangen.
In het eerste deel van de lezing komen de hoogtepunten uit de geschiedenis vanaf 1.300 v.C. aan bod, zoals de uitvinding van hun schrift en de werken van de grote filosofen Lao Tse en Confucius (600-500 v.C.), die tot en met heden de politiek en het dagelijkse leven van de meeste Chinezen beïnvloeden. De Grote Muur (221 v.C.) en het keizersgraf met de Terracotta soldaten maken nog altijd grote indruk op bezoekers.
Tussen 200 v.C. en 800 n.C. kwamen de meeste uitvindingen tot stand in China en via de Arabieren (750 n.C.) bereikten deze het Westen. Vlaamse missionarissen speelden een rol in de 13° en 17° eeuw, Nederlandse zakenlui en missionarissen in de 18°- 20° eeuw.
Tussen 1820 en 1949 was China een speelbal van buitenlandse mogendheden, maar Mao zette het land in 1949-1976 weer op de kaart, helaas ten koste van ruim 45 miljoen doden en verwoestingen van cultureel erfgoed.
Vanaf Deng Xiaoping was het Westen weer welkom en begon China de wereld te veroveren. Het aantal Westerse en Nederlandse bedrijven in China is nauwelijks nog te tellen, maar de Chinese economische macht in Europa en andere werelddelen is nog veel groter. Een hoogtepunt vormden de Olympische Spelen van 2008, waar China de meeste medailles haalde. We eindigen bij Xi Jinping, “hart van China”. Sinds 2017 staat hij op hetzelfde niveau als Mao. En zijn gedachtegoed staat in de grondwet van 2018.
Het tweede deel van de lezing behandelt de huidige één-partij-politiek, de buitenlandse politiek, de economie, de nieuwe Chinese Zijderoute, de maatschappij, normen en waarden, mensenrechten, het voormalige éénkindbeleid, het onderwijs, de censuur, hun nieuw “sociaal kredietsysteem” om 1,4 miljard inwoners te beoordelen, de Chinese toeristen die met 120 miljoen per jaar overal te zien zijn, over omgaan met Chinezen en hun toch wel indrukwekkende aanpak van de milieuproblematiek.”
We bevelen u deze lezing van harte aan.
Met vriendelijke groet,
namens het bestuur, Annelies Bettink
14 mei 2018
Evert Jan van de Kaa
Indiaanse landbouwers in de V.S.
Geachte leden,
Hierbij nodigen we u uit voor de lezing ‘Pueblos en O’odham, Indiaanse landbouwers in de woestijnen van het Wilde Westen’ door Evert Jan van de Kaa. Hij zal zijn verhaal illustreren met foto’s en ander beeldmateriaal die hij tijdens een reis door dat gebied en daarna heeft gemaakt. Evert Jan is lid van onze Vereniging en sinds zijn pensionering zelfstandig onderzoeker en reiziger. Eerder heeft hij voor ons lezingen over Ethiopië en Cuba verzorgd. Hij schrijft ons:
“Het zuidwesten van de Verenigde Staten is tot nu toe, naast Nieuw Zeeland, het meest fascinerende en afwisselende gebied dat ik heb bezocht. Wind en water, zon en ijs hebben de miljoenen jaren oude, kleurrijke gesteenten daar geboetseerd tot de meest fantastische vormen. Samen met de vaak schaarse begroeiing levert dat een aaneenschakeling van fotogenieke landschappen op. Sommige daarvan, zoals de rotspilaren in Monument Valley, zijn uit vele Hollywoodfilms bekend. Andere, zoals de Grand Canyon, maken een vast onderdeel uit van vrijwel iedere reis door deze streek. Maar nog veel meer natuurwonderen vond ik waar ik van die platgetreden paden afweek. Ook heb ik daar veel bijzondere planten en dieren kunnen fotograferen. En in al die vaak onvoorstelbaar barre streken vond ik sporen van de Indianenvolken, die daar in het verleden een bestaan wisten op te bouwen.
Primitieve, agressieve wildemannen te paard, die met pijl en boog op bizons jagen – dat was het beeld dat ik dankzij Karl May als jongen had van de Noord-Amerikaanse Indianen. Voor de Navajo’s en Apaches, die rond 1400 vanuit Canada naar dit gebied emigreerden, klopte dat wel een beetje. Maar de voorouders van de Pueblo- en O’odham- Indianen, die daar toen al duizenden jaren woonden, leefden heel anders. Ze hadden landbouwmethoden ontwikkeld waarmee ze in die ongelooflijk dorre streken toch omvangrijke gemeenschappen in stand konden houden. En hun beschaving was ver ontwikkeld, wat tot uiting kwam in verfijnde handwerkproducten, imposante bouwwerken, een boeiende religie en complexe en kunstzinnige rituelen. Opvallend is dat die bloeiende beschavingen voor zover bekend nooit hebben geprobeerd andere volkeren te onderwerpen. Rond 1300 vond er een grote ramp plaats, waarna veel van hun woonplaatsen verlaten werden. Maar verschillende elementen en kernwaarden van die culturen bleven bestaan en hebben de tand des tijds weten te doorstaan. Een daarvan is het tonen van respect voor alle wezens en dingen om je heen, en het daarmee in harmonie leven. Dat is onder meer verankerd in de nog springlevende religie van het Hopi-volk.
Mijn lezing start met een korte inleiding over natuur en landschappen in de Zuidwestelijke Verenigde staten. Daarna gaan we op ontdekkingsreis door de verschillende landschappen. Daarbij maken we kort kennis met verschillende Indianenvolken die daar leven of leefden. In het tweede deel behandel ik eerst in grote lijnen de bewoningsgeschiedenis van dit gebied, waarna de Pueblo- en O’odham Indianen uitgebreider worden voorgesteld. Tot besluit maak ik u deelgenoot van een aantal dilemma’s waarvoor deze volken in de 21ste eeuw staan”.
We bevelen u als bestuur deze lezing aan.
Met vriendelijke groet,
Namens het bestuur, Annelies Bettink
9 april 2018
Fons Hoebink
Alaska, cultuur en natuur
Geachte leden,
Hierbij nodigen we u uit voor de lezing met beeldmateriaal, “Alaska, cultuur en natuur” door Fons Hoebink. Hij heeft veel reizen begeleid naar Alaska en Groenland.
Hij schrijft mij: “Alaska is 42 keer groter dan Nederland en even groot als Engeland, Frankrijk, Spanje en Italië samen. Totaal een oppervlakte van 1,5 miljoen km². Hier vind je nog ongerepte natuur en het land is aan drie kanten omringd door water.
De eerste mensen kwamen hier tussen 50.000 en 15.000 jaar geleden vanuit Siberië. In die tijd zat het Amerikaanse continent nog vast aan het Aziatische. Via de landbrug, waar nu de Beringzee ligt, werd het Amerikaanse continent bevolkt. Sommigen trokken door maar anderen bleven er als jager-verzamelaars wonen, want het land en de zee waren rijk aan voedsel. De omgeving bepaalde de levenswijze.
De voorvaderen van de huidige Alaska Natives kwamen tussen 10.000 en 5000 jaar geleden en kunnen verdeeld worden in globaal vijf groepen afhankelijk van het gebied waar ze woonden. Hun levenswijze was afgestemd op de natuur en bleef eeuwen lang vrijwel onveranderd bestaan.
Dat veranderde toen ze in contact kwamen met de Europeanen tussen 1750 en 1850. Er waren toen zo’n 80.000 Natives.
Aanvankelijk kwamen de Russen. Het land werd ontdekt door kapitein Bering, op pad gestuurd door tsaar Peter de Grote. Er brak een roerige periode aan. De Russen waren vooral geïnteresseerd in bont en gebruikten de oorspronkelijke bevolking bij de jacht daarop. Het bont raakte op en de Russen hadden geld nodig. Voor een appel en een ei verkochten ze Alaska aan Amerika. Er werd goud gevonden en een gold rush brak uit. Later werd ook nog koper gevonden en in de vorige eeuw olie.
Nu wonen er 700.000 inwoners in Alaska en is ook het toerisme een belangrijke inkomstenbron geworden”.
In zijn lezing zal Fons Hoebink eerst ingaan op de geologie van Alaska. Daarna zal de geschiedenis gevolgd worden aan de hand van de verschillende bevolkingsgroepen, om tenslotte terecht te komen bij het Alaska van nu.
In 2013 heeft Fons Hoebink bij ons een lezing verzorgd over IJsland, waar wij als bestuur enthousiast over waren.
We hopen u 9 april te ontmoeten.
Namens het bestuur, met vriendelijke groet,
Annelies Bettink
12 maart 2018
Margriet van der Goes
Bergvolkeren van Myanmar
Geachte leden,
Hierbij nodigen we u uit voor de lezing met beeldmateriaal "Bergvolkeren van Myanmar" door Margriet van der Goes, wereldreiziger.
Margriet schrijft mij: “Eigenlijk ben ik door een toeval aan het reizen gegaan. Begin jaren 70 gingen onze vrienden naar strandbestemmingen. Dat vonden wij wel leuk voor een paar dagen, maar niet langer. Wij hebben toen de trein genomen naar Rijeka in toenmalig Joegoslavië en zijn vervolgens de eerste tijd met openbaar vervoer door de Balkan gaan reizen. Op de terugweg uit Istanboel hebben we het liften ontdekt en dat beviel zo goed dat we het daarop volgend jaar al liftend in India terecht kwamen. Later volgden reizen door Zuid Amerika, Ethiopië, China, de Zijderoute en andere landen.
We hebben nog 2 jaar in Guinee Bissau gewoond en ik heb gedurende 12 jaar als reisbegeleider voor Djoser gewerkt.
Het leuke van reizen vind ik toch altijd: de mensen. Hoe leven zij? Hoe is de cultuur? Hoe zijn de verschillen met ons? Kan hun cultuur in deze tijd stand houden?
Tijdens de lezing laat ik foto s zien van de Bergvolken in Myanmar. Een aantal leeft zo afgelegen dat ze alleen per vliegtuig te bereiken zijn. Maar er komen ook andere hoogtepunten aan bod”.
Bezocht worden:
De volken in het gebied van de Gouden Driehoek (dit is het grensgebied met Laos en Thailand). Hier leven de Akha, de Shan en de Wa stammen.
De staat Shan, dit ligt in het gebied tegen China. Hier bezoeken we de Palaung en de Pau.
De Shin staat, dit is het meest afgelegen gebied en dit gebied ligt richting Bangladesh. Hier leven de Dai en de Makan. De vrouwen hebben hier tatoeages op hun gezichten. Die zijn inmiddels door de regering verboden en het zijn dus de oudere vrouwen die dat nog hebben.
We bevelen u deze lezing van harte aan en hopen u maandag 12 maart te ontmoeten.
Met vriendelijke groet,
namens het bestuur,
Annelies Bettink
19 februari 2018
Natascha Zwaal
Kameroen, verteltradities
Geachte leden,
Hierbij nodigen we u uit voor de lezing met beeldmateriaal “Kameroen, verteltradities” door Natascha Zwaal, cultureel antropologe en biologe. Sinds 2003 is zij werkzaam bij het Wereld Natuurfonds. Naast haar werk geeft ze lezingen.
Vanavond neemt ze ons mee naar Kameroen, waar zij een tijd gewoond heeft. Zij bestudeerde daar de migratie van olifanten en de daarmee samenhangende conflicten met de lokale bevolking.
Tijdens haar verblijf verdiepte ze zich in het culturele en spirituele erfgoed van Kameroen, met name in de verhalen van dit land. Dit leidde tot een promotieonderzoek. Ook heeft ze er een boek geschreven “Zaai de wind”.
Natascha Zwaal heeft geconstateerd dat veel verhalen en symbolieken uit verschillende culturen vaak op elkaar lijken. Zij gelooft dat er een universele wijsheid is, die in de bron van alle culturen zit, en die in verhalen terugkomt.
Dit kan een inspiratie zijn voor de moderne mens, om in een wereld van toenemende crisis, economisch maar vooral ecologisch, over te gaan tot een andere manier van denken en handelen.
We nodigen u graag uit voor deze boeiende lezing.
Namens het bestuur, met vriendelijke groet
Annelies Bettink
8 januari 2018
Jan Timmerman
Krakau en Warschau
Geachte leden,
Allereerst de beste wensen voor het nieuwe jaar!
Voor onze vereniging een feestelijk jaar, want in januari 2018 bestaat de Vereniging voor Volkenkunde Breda 40 jaar.
We nodigen u uit om 8 januari met ons een feestelijke toast uit te brengen op onze jarige vereniging.
Ook nodigen we u van harte uit voor de eerste lezing met beeldmateriaal in het nieuwe jaar: "Krakau en Warschau" door Jan Timmerman, kunsthistoricus.
Jan Timmerman, voor de meesten van u een oude bekende, zal ons een boeiende avond bezorgen. We kijken er naar uit.
Hij schrijft mij: “De cultuurgeschiedenis van Polen gaat over het hart van Europa. In het westen zijn wij die gedachte een beetje kwijt geraakt, maar in de Europese Unie worden wij daarmee geconfronteerd. Midden- en Oost-Europa verdienen onze aandacht en hebben hun eigen verhalen.
Krakau was in de middeleeuwen de hoofdstad van het koninkrijk Polen, een geduchte staat, zeker na de unie met Litouwen waarbij ook Oekraïne behoorde. De Poolse grenzen liepen van de Oostzee tot de Zwarte Zee. De Universiteit van Krakau was een van de belangrijkste centra van wetenschap en cultuur in de regio.
Warschau, hoofdstad in de 17e eeuw, werd een haard van politieke intriges welke een eeuw later zou uitlopen op de verdeling van het land door Rusland, Pruisen en Oostenrijk.
Het Poolse volk werd echter niet weggevaagd. In de 19e eeuw speelde de Poolse kwestie in heel Europa, levend gehouden door de dichter Adam Mickiewicz en de meest beroemde Poolse balling Friedrich Chopin.
In de 20ste eeuw zouden ook Hitler en Stalin ontdekken dat je een volk niet zomaar monddood kunt maken. De onafhankelijkheid moest echter zwaar bevochten worden.
In onze tijd merken wij dat wederzijdse interesse en respect uiteindelijk het cement vormen voor de Europese Unie, waarin het hart van Europa zo’n grote rol speelt”.
Tot slot wil ik u attenderen op onze jaarlijkse excursie. Die vindt plaats op zondag 4 februari. We bezoeken dan de tentoonstelling "Nineveh, hoofdstad van een wereldrijk" in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden. Binnenkort ontvangt u meer informatie hierover.
We hopen u maandag 8 januari te ontmoeten.
Namens het bestuur, met vriendelijke groet,
Annelies Bettink
11 december 2017
Jacques Vermeeren
Syrië, volk en cultuur
Wegens slechte weersomstandigheden (waarschuwing van het KNMI: code rood) ging de lezing niet door.
De lezing zal worden opgenomen in het jaarprogramma 2018-2019.
13 november 2017
Hendrikje Nouwens
Het Anoebisproject
Geachte leden,
Hierbij nodigen we u uit voor de lezing met lichtbeelden “Egypte, het Anoebisproject” door Hendrikje Nouwens, egyptologe en archeologe. Zij verzorgde in 2002 een lezing voor onze Vereniging over Berenike, een kruispunt van culturen.De huidige lezing over het Anoebisproject is een vervolg op de lezing over “Dodencultus in het oude Egypte”, die ze in 2012 voor onze vereniging hield. Beide waren boeiende, interessante lezingen.
Toen ik haar opbelde, om een en ander door te nemen, zat zij meteen weer midden in haar project alhoewel zij daar in 2012 moest stoppen.
Zij schrijft mij:“De oude Egyptenaren mummificeerden en begroeven niet alleen mensen, maar ook dieren. Met name in de Late periode (525-332 voor Christus) en in de Grieks-Romeinse tijd (332 voor Christus - 395 na Christus) was het mummificeren van dieren populairder dan ooit. Het totale aantal dierenmummies overtreft zelfs met enkele miljoenen het aantal gemummificeerde mensen.
In Sakkara, zo’n dertig kilometer ten zuiden van het huidige Cairo, werden in de oudheid in de rotswanden enorme gangenstelsels aangelegd voor de begravingen van vele zogenaamde votiefmummies. Zo werden er in Sakkara naar schatting 8 tot 10 miljoen hondenmummies begraven. Deze hondenbegraafplaats ligt ten noordoosten van de trappiramide van koning Djoser en werd recentelijk door een internationaal team van archeologen onderzocht.
In deze lezing maakt u kennis met het wetenschappelijk onderzoek van het Catacomb of Anubis Project. Het multidisciplinaire team bracht de catacombe in kaart en deed een uitgebreide studie naar de vele aan Anoebis gewijde votiefmummies in het complex”.
Hendrikje Nouwens was jarenlang als registrator en co-director betrokken bij opgravingen in Berenike, aan de kust van de Rode Zee, en Sikait, in de oostelijke Egyptische woestijn. Ze werkte mee aan twee Engelse opgravingsprojecten in Amarna en Memphis en was co-director van het Catacomb of Anubis Project te Sakkara.Ze verzorgt jaarlijks verschillende rondleidingen in musea, houdt lezingen en organiseert bovendien al jaren diverse archeologische reizen naar Egypte en Jordanië. Ze werkte ook mee aan de vertaling van de internationale bestseller van Christian Jacq over het leven van Ramses II. Bovendien verscheen er van haar hand een kinderboek over Toetanchamon, dat werd uitgegeven bij de British Museum Press in Londen, en een boek over de oostelijke woestijn, ‘The red land’, dat bij de American University Press in Cairo uitkwam.
Wij bevelen u deze lezing van harte aan en hopen u maandag 13 november te ontmoeten.
Namens het bestuur, met vriendelijke groet,
Annelies Bettink
9 oktober 2017
Catrien Notermans
India, Heilige Natuur
Geachte leden,
Hierbij nodigen we u uit voor de lezing met lichtbeelden "India, Heilige Natuur" door Catrien Notermans, antropologe. Zij heeft eerder voor onze vereniging een lezing over "Vrouwen in Kameroen" verzorgd. Het bestuur was toen enthousiast en noemde haar een boeiend vertelster.
Catrien Notermans is Universitair Hoofddocent bij de afdeling Culturele Antropologie en Ontwikkelingsstudies, aan de Radboud Universiteit in Nijmegen. Haar onderzoeksexpertise bevindt zich op het raakvlak van religie, gender en verwantschap. De laatste tijd heeft zij zich vooral bezig gehouden met pelgrimage: Maria pelgrimage in Europa en Natuur pelgrimage in India.
In het Hindoeïsme in India, zien mensen de natuur als heilig. Verschillende landschappen zijn de materiële manifestatie van belangrijke Hindoe goden. Hoge bergtoppen worden geassocieerd met Shiva, rivieren met de moedergodin, bossen met Krishna; en ook bomen en planten worden als verschillende goden vereerd. Dit betekent dat mensen zich niet boven en los van de natuur plaatsen, maar dat zij in een continue interactie met de natuur de heilige krachten van de natuurlijke wereld erkennen en aanspreken. De aanbidding van goden vindt daarom niet alleen in tempels plaats maar vaak ook in een fysieke ontmoeting met de natuur: bijvoorbeeld door bergen te beklimmen of te baden in een rivier. Op dat laatste zal in de lezing uitgebreid worden ingegaan: de bad rituelen in de rivier de Ganges.
De Ganges is de langste heilige rivier in India en wordt jaarlijks door zo’n 28 miljoen pelgrims bezocht. De Ganges is voor deze pelgrims een rivier, een godin en een moeder tegelijkertijd. In de populaire pelgrimsstad Hardwar komen mensen om verschillende redenen naar Maa Ganga (moeder Ganga): om zich onder te dompelen in het heilige water, om de as te verspreiden van overleden familieleden, om offers te brengen aan hun voorouders en om flessen met heilig water te vullen die worden meegenomen naar huis.
In de lezing zal op deze verschillende rituelen worden ingegaan om de betekenis te laten zien die de heilige rivier voor mensen heeft, maar ook het plezier dat mensen hebben om zich fysiek met deze natuur te verbinden. Bovendien zal in de bespreking van de verschillende rituelen ook de gender dimensie van de rituelen in de rivier worden bekeken. De lezing is gebaseerd op onderzoek naar de bad rituelen in Hardwar (staat Uttarakhand) (2013) en langdurig etnografisch veldwerk naar religie in Udaipur (staat Rajasthan) (2008-heden).
We hopen u 9 oktober te ontmoeten.
Namens het bestuur, met vriendelijke groet,
Annelies Bettink
11 september 2017
Wil Boetzkes
Japan
Geachte leden,
Hierbij nodigen we u van harte uit voor de eerste lezing met lichtbeelden in het nieuwe jaar over “Japan: het land van de rijzende zon”, door Wil Boetzkes, kunsthistoricus.
De heer Boetzkes organiseert cursussen, reizen en excursies in binnen- en buitenland. Hij heeft al vele lezingen bij ons verzorgd. Ik herinner me lezingen over Marokko, de Phoeniciërs, de Islam in het Midden-Oosten, over Palmyra en Oezbekistan, de Baltische staten, Libië, Birma, Vietnam, Armenië en Georgië en verleden jaar een lezing over het Koerdisch gebied.
Het belooft wederom een boeiende avond te worden vol met informatie en prachtige lichtbeelden.
Hij schrijft mij: “Toen tegen het midden van de 16de eeuw de eerste Europeanen voor het eerst Japan ontdekten, had het land reeds een eeuwenlange en bepalende culturele ontwikkeling achter de rug. Shintoïsme als oerreligie en boeddhisme als latere introductie in de vroege middeleeuwen hadden diep hun stempel op de Japanse maatschappij gedrukt.
Een reis naar het land van de rijzende zon is nog altijd een uiterst bijzondere ervaring, een maatschappij waar traditie en moderniteit samengaan en een westerling wordt verrast door ondoorgrondelijke omgangsvormen. Japan is een land van grote contrasten, met een betoverende maar soms ook eigenzinnige natuur. Kunst is in het dagelijks leven ingebed, met oog voor het onvolmaakte, het onconventionele, de eenvoud en het spontane. Shintoïsme en boeddhisme bepalen nog altijd het respect voor goden en natuur. Spartaanse levensopvatting van de samoerai krijgers in het verleden vond evenzeer zijn weerklank in het Zen boeddhisme als een strikte levensstijl van veel Japanners tegenwoordig. Hoe bijzonder is het dat een tijdens de Tweede Wereldoorlog in puin geschoten land zo snel daarna herrees als een feniks en economisch toonaangevend werd op het wereldpodium.
Japan heeft in de loop van de tijd talrijke hoofdsteden gekend, van Nara en Kyoto tot Kamakura en Tokyo. Al deze steden, hoe modern ook vandaag de dag, vertegenwoordigen voor de Japanners de ziel van hun cultuur en de geschiedenis van het land. Altijd zijn duizenden Japanners op reis naar hun heilige plaatsen, de tempels en schrijnen, tuinen en paleizen.
In deze lezing volgen wij de Japanners naar al deze plaatsen: per slot van rekening is een reis door het land een reis door de tijd en een reis door een voor westerlingen verbazingwekkende, maar soms ook ogenschijnlijk tegenstrijdige cultuur. Nog altijd is de Japanse cultuur een wezenlijke andere dan die van andere landen in Oost-Azië.
Het aristocratische Kyoto is een belangrijke plaats, ze was meer dan 1000 jaar de keizerlijke hoofdstad van het land en ze is nog altijd een stad waar men over de fraaiste tempels en tuinen struikelt, maar ook deelgenoot aan een theeceremonie kan zijn of met een attente blik tegen geisha’s kan oplopen”.
We hopen u te ontmoeten,
met vriendelijke groet, namens het bestuur,
Annelies Bettink
8 mei 2017
Ferry Erdmann
Heilige helden van Tibet
Geachte leden,
Hierbij nodigen we u uit voor de lezing met lichtbeelden “Heilige helden van Tibet” door Ferry Erdmann, antropoloog.
Hij schrijft mij: “Is het u opgevallen dat de laatste 10-20 jaar in de journalistiek of in “de media” zich een sterke persoonsgerichte tendens vertoont?
Artikelen en documentaires gaan steeds minder direct analyserend en generaliserend over onderwerpen en steeds meer over personen en hun biografie, levensstijl, belevenissen en niet te vergeten opinies.
Dat is makkelijk voor de lezer en de kijker. Met een bekend representatief persoon identificeert men zich eenvoudig. In plaats van droge abstracte analyse van verschijnselen, laat men voorbeelden zien, concrete verhalen, ervaringen en meningen. Dit verschijnsel is onderdeel van een proces van popularisering ten koste van wetenschappelijkheid. Van onderbouwing met feiten en getallen wordt overgegaan op “proof by example”.
Deze populariseringtendens is onderdeel van een complexe ontwikkeling van moderne massacommunicatie, democratie en manipulatieve reclametechnieken.
Ze spreken van cultuurhelden. Het zijn personen, verbonden met een bepaald cultuurgebied, die zich door hun roemruchte verleden zo onderscheiden, dat de bevolking zich met hen verwant voelt of identificeert. Ze dienen meestal als voorbeeld voor de gedeelde sociale waarden en normen, maar soms ook om te laten zien dat deze waarden niet absoluut zijn en dat er in individuele gevallen uitzonderingen mogelijk zijn.
In de Tibetaanse cultuurgeschiedenis komen we veel cultuurhelden tegen.
Naast de oorspronkelijk mondeling overgeleverde heldenverhalen over de mythische koning Gesar, bestaat de geschreven geschiedenis uit dynastieke stambomen en lijsten van daden van vorsten. De historie kent voorts een zeer sterke religieuze nadruk, omdat de sangha, de boeddhistische monniken gemeenschap, het schrift monopoliseerde.
Als er dus over de daden der koningen wordt geschreven staat het stichten van kloosters, bouwen van tempels, stupa's, gebedsmuren en religieuze donaties in het algemeen centraal. Daarnaast is er puur religieuze geschiedschrijving over de introductie, de verbreiding en ontwikkelingen van de Tibetaans boeddhistische religie. In dat verband krijgen de drie religieuze koningen, (dharmaraja’s) veel aandacht. Tenslotte zijn er nog de persoonsgerichte biografieën van belangrijke leermeesters uit het verleden.
Geen wonder dat de cultuurhelden allemaal min of meer religieuze personages zijn en omdat in het Tibetaans boeddhisme alles wat niet boeddhistisch is, is geïncorporeerd, zijn het ook allemaal kampioenen van het boeddhisme.
Karakteristiek voor het boeddhisme en met name de Tibetaanse vorm is dat het zich meervoudig in de tijd manifesterende en zelfs concreet reïncarnerende personages zijn. Of het nu godheden, vorsten, leermeesters, nijverheidslieden, asceten, shamanen, of gekken zijn, of ze nu mythisch, legendarisch of historisch zijn, het zijn allemaal veelzeggende personages over wie veel te verhalen valt. Ze nemen je als het ware bij de hand door de Tibetaanse geschiedenis.
In deze lezing komt een tiental Tibetaanse cultuurhelden aan de orde:
1. Avalokiteshvara, 2. Gesar Gyalpo, 3. Songtsen Gampo (ca.640), 4. Padmasambhava (ca.780), 5. Milarepa (1040-1123), 6. Tsongkapa (1357-1419), 7. Thangtong Gyalpo (1361/85?-1464/81?), 8. Pema Lingpa (1450-1521), 9. Drukpa Kinley (1455-1529), 10. Lobsang Gyatso (1617-1679?), de grote vijfde Dalai lama.
Ferry Erdmann is cultureel antropoloog, gespecialiseerd in antropologie van de religie, boeddhisme en Tibetaanse cultuur en samenlevingen in het Himalaya gebied. Hij verrichtte veldwerk in Ladakh (NW-India) in 1978 en 1981.
Sinds 1988 is hij werkzaam als gids en organisator van trektochten, expedities en cultuurreizen in Himalaya landen. We kennen Ferry Erdmann als een onderhoudende spreker.
We hopen u te ontmoeten.
Namens het bestuur, met vriendelijke groet,
A.E. Bettink
10 april 2017
Reggie Baay
De Njai, de Aziatische oermoeder
Geachte leden,
Hierbij nodigen we u uit voor de lezing met lichtbeelden “De Njai, de Aziatische oermoeder” door Reggie Baay, historisch letterkundige.
In ons land wonen op dit moment circa één miljoen mensen die hun wortels hebben in het vroegere Nederlands-Indië, het huidige Indonesië. Ruim driekwart van hen zijn directe nazaten van het letterlijk ‘samengaan van twee werelden’. Zonder dat velen van hen dit tot voor kort overigens wisten.
In de kolonie Nederlands-Indië was er eeuwenlang sprake van een aanzienlijk Europees mannenoverschot, waarvoor men een praktische oplossing vond: het gemengde concubinaat. Europese (voornamelijk Nederlandse) planters, ambtenaren, burgers en soldaten gingen ongehuwd samenleven met ‘Inheemse’, dat wil zeggen Indonesische, maar soms ook Chinese of Japanse vrouwen. Zo’n vrouw werd een ‘Njai’ genoemd. En uit al deze ‘onwettige’ verbintenissen werden vele kinderen geboren.
De geschiedenis van het gemengde concubinaat, de njai en de kinderen is een aangrijpend verhaal van rechtsongelijkheid, verdriet over kinderen die niet door hun moeder mochten worden opgevoed, economische afhankelijkheid, schijnheilige publieke moraal en liefde. Liefde van moeders voor hun kinderen en de ‘verboden’ liefde tussen de Europese man en de inheemse vrouw. En het is ook een verborgen geschiedenis: vele nakomelingen van de njai weten niet wie hun moeder, grootmoeder of overgrootmoeder is.
Deze geschiedenis van het gemengde concubinaat, de njai en die van haar kinderen werd voor het eerst door Reggie Baay verteld met zijn onderzoek én zijn boek, De Njai; het concubinaat in Nederlands-Indië. Voor zijn onderzoek bezocht Reggie Baay (zelf kleinkind van een njai) niet alleen archieven in Nederland en Indonesië, maar deed hij ook uitvoerig onderzoek naar de literatuur uit de betreffende periode. Daarnaast interviewde hij vele nazaten uit het gemengde concubinaat en verzamelde hij unieke foto’s. Uit al dit materiaal zal hij putten tijdens zijn lezing De Njai; de vergeten Aziatische oermoeder, waarmee hij deze geschiedenis een gezicht zal geven. Het gezicht van een van de meest vergeten personen uit de Nederlandse koloniale geschiedenis: de njai.
Toen zijn boek De Njai; het concubinaat in Nederlands-Indië uitkwam, werd het door de landelijke pers unaniem lovend ontvangen. ‘Een onmisbaar boek over ons koloniale verleden. Een mooi boek over een onderwerp waar lange tijd over is gezwegen.’ Zijn boek is in de pauze van de lezing bij Reggie Baay voor € 20,- te koop.
Reggie Baay (1955) is schrijver en onderzoeker. Hij studeerde geschiedenis en Nederlandse taal- en letterkunde aan de universiteit Leiden en specialiseerde zich in de Nederlandse koloniale geschiedenis en literatuur. Naast zijn docentschap aan de Hogeschool van Den Haag was hij jarenlang als redacteur verbonden aan het tijdschrift Indische Letteren en publiceerde hij vele artikelen op het gebied van de koloniale geschiedenis en de koloniale literatuur.
Het belooft een interessante avond te worden.
We hopen u te ontmoeten.
Namens het bestuur,
met vriendelijke groet, A.E. Bettink
13 maart 2017
Cunera Buijs
Groenland, vroeger en nu
Geachte leden,
Hierbij nodigen we U uit voor de lezing van Cunera Buijs met als titel ‘Groenland vroeger en nu’. Cunera Buijs heeft haar baan als conservator Arctische gebieden overgenomen van haar schoonvader, de heer Gerty Nooter en heeft net als hij onderzoek gedaan op Groenland. De man van Cunera Buijs woonde jaren met zijn ouders op Groenland. De familie is als het ware vergroeid met Groenland.
De Inuit, die zich eeuwen lang staande hebben weten te houden te midden van sneeuw en ijs, spreken nog altijd zeer tot de verbeelding. Maar de tijd heeft niet stilgestaan. Tegenwoordig maken zij deel uit van een moderne samenleving en leven van alle gemakken voorzien in comfortabele huizen en hypermoderne flats, al zijn er grote verschillen tussen de West-Groenlandse hoofdstad Nuuk (het centrum) en de kleine stad Tasiilaq in Oost-Groenland (periferie). Al die politieke, economische en klimaatveranderingen willen niet zeggen dat de cultuur van de Groenlanders verdwenen is. Onder de oppervlakte zijn allerlei overblijfselen van een zeer oude samenleving nog aanwezig.
In haar lezing zal Cunera Buijs een brug slaan tussen heden en verleden aan de hand van oude fotocollecties van Museum Volkenkunde, aangelegd door haar voorganger Drs. Gerty Nooter, voormalig conservator bij Museum Volkenkunde in Leiden. Deze collecties blijken nu van bijzondere betekenis voor de Groenlanders zelf. Zo barst Anna Sofie, een Oost-Groenlands meisje van 11bij het zien van een foto van haar overleden opa, in tranen uit: “Ik heb mijn opa nooit gekend. Het schijnt zo’n aardige man geweest te zijn. De manier waarop hij stierf moet zo erg voor hem zijn geweest”. De foto’s maken in Groenland de meest uiteenlopende verhalen los.
Cunera Buijs, conservator van Museum Volkenkunde sinds 1990, nam de foto’s vele malen mee terug naar Groenland en verzamelt verhalen en informatie. Twee Nederlandse musea, samen met twee Groenlandse musea, slaan de handen ineen en brengen de fascinerende fotocollectie Nooter terug naar Oost-Groenland. Terug naar de bron.
Cunera Buijs studeerde Culturele Antropologie aan de Universiteit Leiden en specialiseerde zich in de (materiele) cultuur van Arctische volken. Buijs promoveerde op een proefschrift over kleding en identiteit in Groenland, bij de vakgroep CNWS, aan de universiteit van Leiden in 2004. Zij verrichtte gedurende een lange periode, van 1985 tot heden, uitgebreid veldwerk onder de Inuit van Oost-Groenland en deed onderzoek naar de handelsboycot rond zeehondenhuiden, poolkleding, klimaatverandering, sjamanisme en winterfeesten, en het belang van foto’s uit Groenland voor de Inuit zelf.
Wij bevelen u deze lezing van harte aan.
Met vriendelijke groet,
Namens het bestuur,
A.E. Bettink
13 februari 2017
Mark van Ostaijen
Carnaval als sociaal kapitaal
Geachte leden,
Hierbij nodigen we u uit voor de lezing met lichtbeelden ‘Carnaval als sociaal kapitaal’ door Mark van Ostaijen, cultuursocioloog. Zo in de aanloop van carnaval leek me dat een toepasselijke lezing.
Mark van Ostaijen MSc MA (Roosendaal, 1984) studeerde Leisure Studies en filosofie aan de Universiteit van Tilburg en European Urban Cultures aan de universiteiten van Brussel, Tilburg, Manchester en Helsinki. Na zijn studie werkte hij o.a. bij de Nederlandse School voor Openbaar Bestuur in Den Haag en de NHTV in Breda. Op dit moment is Mark als wetenschappelijk docent en promovendus verbonden aan de vakgroep Bestuurskunde en Sociologie van de Erasmus Universiteit Rotterdam.
Ik was gegrepen door een artikel in het Brabantsdagblad waarin hij een stuk over “Traditie bij carnaval’ schreef. Hij was medeorganisator en spreker op het congres ‘Carnaval, het sociaal kapitaal van een democratie’, dat in november 2013 werd gehouden in het Provinciehuis in ‘s-Hertogenbosch. Daarnaast geeft hij diverse lezingen over het belang van carnaval en organiseerde hij met cultuursocioloog prof. dr. Anton Zijderveld een cursusreeks over humor, lachen en twijfelen met daarin belangrijke aandacht voor carnaval als sociaal kapitaal.
Het carnavalsfeest of de ‘vastelavont’, kent in Noord-Brabant, zeker in de steden ’s-Hertogenbosch, Breda en Bergen op Zoom, een lange geschiedenis. Met name in de 19e en vooral de tweede helft van de 20e eeuw heeft de verbreiding een hoge vlucht genomen. Noord-Brabant kent welhaast geen gemeente waar niet één of meerdere Vastenavond/carnavalsorganisaties ieder jaar weer zorgen voor diverse evenementen.
De impact die dit feest heeft op nagenoeg alle facetten van lokale gemeenschappen is nauwelijks te overschatten. De gemeenschapszin wordt gevoed door intensieve voorbereidingen van velen, al dan niet in verenigingsverband. Praalwagens, liedjes, muziek, dans, toneel, kostumering en natuurlijk goede eet- en drinkpartijen horen tot dit typische ritueel dat zich ieder jaar herhaalt. Met ongebreidelde inventiviteit en creativiteit wordt er op los geparodieerd waarbij lokale macht- en gezagsdragers tijdelijk het mikpunt zijn van omkeringsrituelen. Goedaardige maar niet mis te verstane scherts volgt op kritische wijze de dagelijkse gang van zaken. Een belangrijk element voor een open democratische samenleving.
In deze lezing zal Mark van Ostaijen ingaan op het begrip ‘sociaal kapitaal’ en waarom carnaval gezien dient te worden als bron van sociaal kapitaal in een stad, dorp of gemeenschap.
We hopen u te ontmoeten, mede namens het bestuur, met vriendelijke groet,
A.E. Bettink
9 januari 2017
Wil Boetzkes
Koerdisch gebied: een cultureel mozaïek
Geachte leden,
Hierbij nodigen we u van harte uit voor de eerste lezing met lichtbeelden in het nieuwe jaar: Koerdisch gebied: een cultureel mozaïek door Wil Boetzkes, kunsthistoricus.
De heer Boetzkes organiseert cursussen, reizen en excursies in binnen- en buitenland. Hij heeft al vele lezingen bij ons verzorgd. Ik herinner me lezingen over Marokko, de Phoeniciërs, de Islam in het Midden-Oosten, over Palmyra en Oezbekistan, de Baltische staten, Libië, Birma, Vietnam en Armenië en Georgië. Het belooft een boeiende avond te worden vol met informatie en prachtige lichtbeelden.
Hij schrijft mij: “Het gebied dat bekend staat als Koerdistan bevindt zich in het noordoosten van het Midden-Oosten en is sinds 1918 verdeeld over Turkije, Iran, Armenië, Irak en Syrië. Al jaren actueel in het nieuws is het streven van sommige Koerdische nationalistische organisaties naar een onafhankelijke staat, al dan niet binnen de bestaande nationale grenzen. Iraaks-Koerdistan kreeg als eerste de autonome status in 1970 door een overeenkomst met de Iraakse regering. In landen als Turkije laait telkenmale de wens op een autonome status weer op.
In de loop der tijd werden de Koerden geïntegreerd in en veroverd door vele volkeren. In de oudheid maakte het deel uit van het Assyrische en Perzische rijk of het rijk van Urartu, later van bijvoorbeeld het Romeinse, Byzantijnse en Seldsjukse rijk. Armeniërs en Georgiërs heersten over een deel van het gebied. In de 16de eeuw werd het verdeeld tussen het Ottomaanse en Perzische Safavidenrijk. Het Koerdisch gebied is bergachtig, vaak met adembenemende zichten en ligt in het ontstaansgebied van de rivieren Euphraat en Tigris.
De culturele erfenis van het Koerdisch gebied is groot en veelzijdig, de bevolking etnisch zeer divers, naast Koerden als de grootste groep ook Armeniërs, Turkmenen, Jezidi’s en Azeri. De meeste Koerden zijn moslim, maar een klein deel is jezidi, christen of joods. In het verleden was het een kerngebied voor het Zoroastrisme en de middeleeuwse Armeense-orthodoxe Kerk. Er is geen gebied waar zoveel verschillende religies bloeiperioden kenden en met elkaar versmolten zijn. De veelbewogen geschiedenis en veelzijdigheid van culturen heeft zijn sporen overal nagelaten in een enorm cultureel erfgoed.
In deze lezing zal een aantal kenmerkende plaatsen en bezienswaardigheden onder de loep worden genomen. Te noemen zijn bijvoorbeeld fameuze plaatsen en steden uit de oudheid als de Nemrut Dag, belangrijke plaatsen op de Zijderoute als Tabriz of Doguyubazit, islamitische hoogtepunten in Diyarbakir, Erzurum of Sanliurfa, Armeense sites als Ani of Aghtamar. Hasankeyf ligt dichtbij de oorsprong van de Tigris en geldt als de ‘wieg van de menselijke beschaving’. Veel van deze historische plaatsen zijn nog altijd hedendaagse dynamische centra”.
We hopen u maandag 9 januari te ontmoeten,
Namens het bestuur,
A.E. Bettink
12 december 2016
Reno Raaijmakers
China, cultuur en geschiedenis
Geachte leden,
Hierbij nodigen we u uit voor de lezing met lichtbeelden over China, cultuur en geschiedenis. Reno Raaijmakers heeft verleden jaar bij ons een lezing verzorgd over de Ivoorkust.“ Een spreker met prachtige verhalen en mooi beeldmateriaal”, lees ik in onze notulen.
De Chinese beschaving is een van de oudste beschavingen ter wereld. Chinezen spreken zelf graag van '5000 jaar geschiedenis en 7000 jaar cultuur'. De vroegste geschiedenis van China is vastgelegd in de Shiji dat 'optekeningen van de hofhistoricus' betekent. Het boek werd geschreven in de eerste eeuw voor Christus door twee historici: Sima Tan en zijn zoon Sima Qian. Zij maakten voor hun werk gebruik van veel oudere bronnen. Volgens dit boek begon de geschiedenis van China met de mythische Gele Keizer, Huangdi. Huangdi was een van de vijf oerkeizers. Deze keizer wordt in China beschouwd als de belangrijkste voorouder van de Han Chinezen en word als een godheid aanbeden. De keizer zou 100 jaar geleefd hebben, ergens rond 2600 voor. Chr. Hij zou zijn nomadische onderdanen hebben omgevormd tot boeren en stedelingen. Verschillende uitvindingen worden aan hem toegeschreven.
De eerste 1000 jaren van de Chinese geschiedenis zijn half legendarisch, maar met de Shang dynastie (Ca. 1750-1027 voor Chr.) krijgen moderne historici, ondersteund door de archeologie, vastere grond onder de voeten. Met de troonsbestijging van Qin Shihuangdi (259-210 voor Chr.) in 221 voor. Chr. begon er een hele nieuwe periode in de Chinese geschiedenis. Qin verenigde verschillende gebieden in China tot een groot rijk. Hij riep zichzelf vervolgens uit tot de eerste keizer van China. Qin werd begraven in een onvoorstelbaar groot grafcomplex. Het terracotta leger dat in het complex werd gevonden is wereldberoemd.
In 206 v. Chr. werd de Qin dynastie opgevolgd door de Han. De Han wisten het rijk verder te vergroten en tot bloei te brengen. Via de zijderoute legden de Han contact met het westen. Zo waren er diplomatieke contacten tussen China en het Romeinse Rijk. Via de zijderoute kwam ook het boeddhisme naar China. Boeddhistische missionarissen, de eerste gedocumenteerde missionarissen in de wereldgeschiedenis, verspreidden het nieuwe geloof. Onder de Tang (618-907 na Chr.) dynastie bereikte het boeddhisme in China een absoluut hoogtepunt.
Na de Tang volgden er meerdere dynastieën die allen een grote bijdrage aan de Chinese geschiedenis en cultuur hebben geleverd: De Song met hun uitvindingen, de Ming met de Verboden Stad en de Qing. Deze laatste dynastie raakte ten gevolge van Westerse inmenging in de 19de eeuw sterk verzwakt. Iets dat uiteindelijk leidde tot de ineenstorting van het duizenden jaren oude keizerrijk.
Reno Raaijmakers (1975) studeerde kunstgeschiedenis & archeologie aan de Universiteit van Amsterdam. Met zijn culturele bureau Amsterdam City Walks organiseert hij stadswandelingen, rondleidingen, cursussen, reizen en geeft hij lezingen.
We hopen u te ontmoeten, namens het bestuur,
A.E.Bettink
14 november 2016
Alexander Reeuwijk
Een reis door Iran
Geachte leden,
Hierbij nodigen we u van harte uit voor een lezing over Iran door Alexander Reeuwijk.
De heer Reeuwijk neemt ons mee op reis naar Iran, het land van dichters, ayatollahs, sjahs en met de mooiste islamitische architectuur ter wereld.
Ondanks dat Iran een van de belangrijkste landen in het hart van het Midden-Oosten is, prominent aanwezig op de oude handelsroutes en een eeuwenoude bewogen geschiedenis heeft, is het land voor velen ook een mysterie.
Ik heb Alexander Reeuwijk zijn lezing gehoord in Enschede, en ik was zeer enthousiast. Hij vertelt op een innemende, onderhoudende wijze. Ik wilde wel zo op reis om dit land te bezoeken! We verheugen ons dan ook op zijn komst.
In het afgelopen decennium reisde schrijver Alexander Reeuwijk meerdere malen van Istanbul naar Teheran en verder, naar onder andere Isfahan, Shiraz, Persepolis en Yazd. Hij maakte er vrienden, sprak er met mullahs en probeerde het land te doorgronden en de bevolking te begrijpen.
Tijdens zijn lezing vertelt Alexander over zijn reizen, oude reisverhalen, Iran en de Iraniërs. Ook het reizen naar Iran zal aanbod komen. In de pauze is het mogelijk om zijn boek Achter de sluier het land, een reis door Iran te kopen.
Alexander Reeuwijk (1975) is schrijver en reiziger, met een voorkeur voor Azië, natuurlijke historie en oude reisverhalen. In zijn boeken combineert hij persoonlijke observaties met verhalen van reizigers uit het recente en verre verleden.
Met zijn boek Reizen tussen de lijnen; dwars door Indonesië met Alfred Russel Wallace stond hij op de shortlist van de Jan Wolkers Prijs voor het beste natuurboek van 2014. Momenteel werkt hij aan een boek over India, de Indiërs en het hindoeïsme. In 2015 kwam Achter de sluier het land, een reis door Iran uit.
We hopen u maandag 14 november te ontmoeten.
Met vriendelijke groet,
Namens het bestuur,
A.E. Bettink
10 oktober
Dick Mol
De mammoet in Namibië
Geachte leden,
Hierbij nodigen we u uit voor de lezing met lichtbeelden over “De Mammoet in Namibië” door Dick Mol.
Hij vertelde ons, dat nadat een leraar hem een fossiel van een mammoet liet zien, hij ‘verkocht’ was. Hij koos voor de douane, maar is vooral een niet te stuiten verzamelaar.
Dick Mol wordt internationaal gezien als dé Mammoetdeskundige. Hij is verbonden aan het Natuurhistorisch Museum van Rotterdam.
In 2003 heeft hij voor onze Vereniging een lezing verzorgd over “De Mammoet in Siberië”.
Onder leiding van Dick Mol en de fransman Bernard Buigues heeft er in de zomer van 1998 een expeditie naar Siberië plaatsgevonden.
In de zomer van 2014 is er onder leiding van Dick Mol een mammoet opgegraven in Namibië, een bijna compleet skelet van een vier miljoen jaren oude oer-mammoet
(wetenschappelijk bekend onder de naam Mammuthus subplanifrons). Nooit eerder zijn zoveel overblijfselen van deze mammoetsoort gevonden. Ook de locatie is opvallend. Regelmatig worden mammoetskeletten gevonden in de permafrost van Siberië, maar niet op het zuidelijk halfrond.
Door deze vondst is duidelijk geworden, dat de mammoet wegtrok naar het noorden, toen het klimaat veranderde. De mens ging de mammoet achterna. Grote delen van het skelet lagen nog in anatomisch verband. Het gaat om een grote stier van een schouderhoogte van ruim 320 cm. Inmiddels is er een eerste poging tot reconstructie ondernomen. “Die reconstructie staat als een huis”, aldus Dick Mol.
We hopen u maandag 10 oktober te ontmoeten.
Namens het bestuur,
met vriendelijke groet,
A.E. Bettink
12 september
Jan Timmerman
De ontdekking van Spanje
Geachte leden,
Hierbij nodigen we u van harte uit voor de eerste lezing van het seizoen. Het onderwerp is “De ontdekking van Spanje in de 19e eeuw” en de relatie met andere landen. Jan Timmerman, voor de meesten van u een oude bekende, zal ons een boeiende avond bezorgen. We kijken er naar uit.
Hoe keek men in Europa tegen een ander volk aan, wat voor voorstelling maakte men zich van zo’n achtergebleven land met veel restanten van de Arabische cultuur? In deze lezing komt de geschiedenis van Spanje in die tijd aan de orde, de regeringsperiode van de omstreden koningin Isabella II en de Carlisten-oorlogen.
Het land wordt ontdekt door reizigers in de Romantiek. Het werd gezien als een exotische wereld, wat paste in de toenemende interesse voor de Oriënt. Victor Hugo zei niet voor niets: "Afrika begint over de Pyreneeën."
Het reizen door dat land ging primitief en was een hachelijke onderneming door de gebrekkige infrastructuur, het gevaar van struikrovers en het vrijwel ontbreken van voorzieningen. Maar des te groter was de fascinatie voor die andere onbekende wereld. Halverwege de eeuw wordt het reizen pas eenvoudiger door de komst van de spoorwegen maar het land wordt nog nauwelijks “geopend”.
De ontdekking van de Spaanse kunst komt op gang waarbij De Lacroix een van de eersten is die zijn enthousiasme toont. In Europa had men tot dan toe weinig Spaanse kunst gezien maar met name de werken van de grote Spaanse schilders zoals Velázquez en Goya maken nu furore in Parijs. Manet speelt daarin een grote rol, aangetrokken door het Spaanse realisme. De bewondering voor El Greco komt iets later. Tegen het einde van de eeuw wordt hij echter steeds meer beschouwd als een voorloper van de moderne kunst.
Spanje was in de 19e eeuw écht een ontdekking voor Europa.
We hopen u maandag 12 september te ontmoeten.
Namens het bestuur,
met vriendelijke groet,
A.E. Bettink
9 mei 2016
Jacques Hendriks
Gek op Nepal
Geachte leden,
Gaarne nodigen we u uit voor de lezing met lichtbeelden over “Gek op Nepal” door Jacques Hendriks. Journalist Jacques Hendriks heeft inmiddels al vijftien keer Nepal bezocht en daar vele trektochten gemaakt in het Himalaya-gebergte, variërend van twee tot zes weken. Zijn liefde voor het land inspireerde hem tot het schrijven van het boek ‘Gek op Nepal’ (uitgeverij Boekscout 2014).
In deze verhalenbundel geeft de Bredase levensgenieter antwoord op de veel gestelde vraag wat hem bezielt om vrijwel jaarlijks en meestal in zijn eentje de middeleeuwse eenvoud en stilte van de primitieve bergdorpjes in een van de armste landen van de wereld op te zoeken.
Het hindoeïsme mag de staatsgodsdienst zijn, in die dorpjes, gelegen tot op zo’n 5.000 meter hoogte, leven vrijwel alleen boeddhisten, niet zelden vluchtelingen uit het door China geconfisqueerde Tibet. Wat Hendriks iedere keer weer ontroert is, dat deze zo gastvrije mensen ‘niets’ hebben en toch alles met een ander willen delen. Bij hen vindt hij tijdens zijn trektochten onderdak, met hen drinkt hij thee en deelt hij de maaltijden, tweemaal daags dal bhat, rijst met linzen en wat groente.
In april en mei 2015 werd Nepal getroffen door twee zware aardbevingen, gevolgd door maandenlange naschokken. Bij deze natuurramp kwamen zeker 7.500 mensen om het leven en werden tienduizenden huizen en veel cultureel erfgoed verwoest.
Jacques Hendriks besloot met de opbrengst van zijn boek de bevolking in Tsum Valley te helpen. Tsum ligt niet ver van het epicentrum van de grootste aardbeving van vorig jaar. Vanaf Kathmandu is het één dag (zes uur) rijden met bus of jeep en dan nog eens zes dagen lopen vanaf het punt waar de weg ophoudt.
In deze tegen Tibet aanschurkende, ‘verborgen vallei’ - tot een kleine tien jaar geleden niet toegankelijk voor toeristen - leeft de bevolking zeer strikt volgens oude boeddhistische wetten. Mede dankzij donaties kon Hendriks de drie lagere scholen in deze vallei voorzien van spullen, kregen alle kinderen nieuwe schoenen en een gevulde rugzak en wordt het salaris van een (lokale) lerares op een van deze basisscholen in ieder geval voor één jaar betaald.
Jacques Hendriks is als journalist verbonden aan dagblad de Stem.
We hopen u te ontmoeten bij deze bijzondere lezing.
Namens het bestuur,
met vriendelijke groet,
A.E. Bettink
11 april 2016
Arne Hemkes
Nieuw-Guinea, symboliek bij de Asmat
Geachte leden,
Hierbij nodigen we uit voor de lezing met lichtbeelden over Nieuw-Guinea, symboliek bij de Asmat, door Arne Hemkes.
Halverwege de 70-er jaren kreeg Arne Hemkes een paar pijlen van zijn grootvader cadeau.
Het op zoek gaan naar de herkomst van die pijlen hield toentertijd het uitpluizen van bibliotheken en veel museumbezoek in.
Pas ver in de jaren negentig werd duidelijk dat de pijlen afkomstig waren van de Marind Anim, een bevolkingsgroep in het zuidoosten van Papua. Dat wakkerde de wens aan om de Marind Anim en ook de Asmat te bezoeken. Om de mensen daar te ontmoeten, om foto’s te nemen en films te maken. Inmiddels is Arne Hemkes daar al vier keer geweest. Dat waren veelal bijzonder avontuurlijke tochten, inclusief een schipbreuk in de Arafoera Zee.
Ondanks de Indonesische invloed is er in het zuiden van Papua nog veel authentieke cultuur aanwezig zoals bijv. initiatie Bisj-en sagolarven feesten. Ook speelt het koppensnellen en alle symboliek daaromheen nog een dominante rol, alhoewel er geen sneltochten meer worden ondernomen. De feesten worden vergezeld door betekenisvolle objecten, die speciaal voor dat ene feest worden gemaakt en daarna dan weinig waarde meer hebben. Het voorbereiden en houden van deze feesten vormt een belangrijk deel van de tijdsbesteding van deze mensen.
De reizen en andere zoektochten hebben inmiddels geleid tot een aardige collectie etnografica. Bij het verzamelen hoort ook het determineren en onderzoeken van de betekenis van die voorwerpen, wat minstens zo boeiend is als het verzamelen zelf.
Aan de hand van vele afbeeldingen van voorwerpen en mensen krijgt u een introductie in de cultuur van vooral de Asmat. Hierbij wordt nadrukkelijk aandacht besteed aan de rijke symboliek die vooral in het snijwerk aanwezig is.
We kijken uit naar zijn verhaal en hopen u 11 april te ontmoeten.
Met vriendelijke groet,
namens het bestuur,
A.E.Bettink
14 maart 2016
Evert-Jan van de Kaa
Cuba
Geachte leden,
Hierbij nodigen we u uit voor de lezing met lichtbeelden ‘Cuba: Revolutie met onbekende bestemming’ door Evert Jan van de Kaa. Evert Jan van de Kaa is zelfstandig onderzoeker en reiziger. Ook is hij lid van onze Vereniging. In 2013 heeft hij bij ons een lezing over Ethiopië verzorgd.
Hij schrijft mij: “Cuba is een tropisch land met een interessante geologie en levende natuur. Het heeft, sinds het in 1492 door Columbus werd ontdekt, een boeiende geschiedenis meegemaakt, met misschien wel de meest aansprekende revolutie van de laatste eeuw. Een en ander heeft geleid tot een maatschappij die uniek is in de wereld, een mix van Latijnse passie en Oost-Europese soberheid. Een land met Cubaanse muziek – Rumba of Salsa - op iedere straathoek, waar een reis van A naar B nog een hele onderneming is en je bijna niemand “online” zult treffen.
Om vat te krijgen op de ontwikkeling van land en volk beginnen we met een verkenning van het natuurlijk milieu. Daarna duiken we in de geschiedenis: de 16de -eeuwse kolonisatie door de Spanjaarden, waarbij we zijdelings onze Piet Hein en de Zilvervloot tegenkomen; de enorme aanvoer van slaven uit Afrika – pas in de 19de eeuw, met de rijkdom die ze verdienden voor hun meesters en de vreselijke omstandigheden waaronder ze hun leven moesten slijten; het Amerikaanse neokolonialisme in de 20ste eeuw, met de dictatuur van Batista.
Deze perioden uit de geschiedenis worden steeds geïllustreerd met de sporen, die we daarvan nog in het hedendaagse Cuba aantreffen. Natuurlijk brengen we “de” Cubaanse revolutie (1956 – 1959) in herinnering, met aandacht voor de rol van Fidel en Raoul Castro en Che Guevara. Het Amerikaans embargo, de economische hulp van de Sovjet Unie en de ramp die het einde daarvan in Cuba teweegbracht completeren onze gang door de geschiedenis. We hebben dan al heel wat beelden van het hedendaagse Cuba gezien, maar het laatste deel van de presentatie vult die verder aan met informatie over en beelden van de Cubanen en hun samenleving, zoals een bezoeker die daar anno 2016 zal aantreffen”.
We sluiten af met een vergelijking van de leefomstandigheden van de Cubanen in vergelijking met andere volken. Momenteel lijkt het land op een tweesprong te staan: wordt het, na opheffing van het Amerikaanse embargo, een gewone min of meer westerse maatschappij of blijft het zijn unieke karakter behouden? Alleen de tijd zal het leren.
Evert Jan van de Kaa heeft als civiel ingenieur verschillende onderzoek-, advies- en managementfuncties vervuld binnen onderzoeksinstellingen, Rijkswaterstaat en de TU Delft. In 2008 is hij gepromoveerd op het keuzegedrag van mensen, onder meer in het vervoer. Sinds zijn pensionering is hij actief als zelfstandig onderzoeker. Naast zijn oude vakgebied, waarover hij regelmatig internationaal publiceert, gaat zijn interesse steeds meer uit naar geschiedenis, land- en volkenkunde. Hij benadert dat vanuit het perspectief van de evolutie van mens en maatschappij in wisselwerking met hun “natuurlijke” milieu. Zijn focus ligt daarbij op een aantal landen en volken die hij op een van zijn vele reizen heeft bezocht. De opgedane kennis heeft hij verwerkt in een aantal presentaties die hij in de loop van de tijd voor verschillende gezelschappen heeft gegeven.
We verheugen ons op de lezing. We kennen Evert-Jan als iemand, die naar aanleiding van zijn reizen ons een bevlogen lezing voorzet. We hopen u te ontmoeten.
Namens het bestuur, met vriendelijke groet, A.E. Bettink
15 februari 2016
Olaf Tempelman
Rondom de Zwarte Zee
Geachte leden,
Hierbij nodigen we u uit voor de lezing met lichtbeelden ‘De verdwenen volkeren van de Zwarte Zee’ door Olaf Tempelman.
Hij schrijft mij: “Nog geen eeuw geleden werden weinig kusten door zóveel verschillende volkeren bewoond als die van de Zwarte Zee. Deze zee markeerde de grens van Europa en Azië en was een ontmoetingsplek van westerse en oosterse culturen, religies en levenswijzen. Bijna alle steden aan de Zwarte Zee waren door en door multi-etnisch, met minstens vijf verschillende volkeren die in het straatbeeld goed vertegenwoordigd waren. Vandaag de dag is bijna overal één etnisch groep veruit in de meerderheid. De 20ste eeuw vormde een waterscheiding in de geschiedenis van deze zee tussen Oost en West, die net geen binnenzee is. Waar de Zwarte Zee aan het begin van de eeuw nog werd omringd door goeddeels multi-etnische imperia, kregen in 20ste eeuw moderne staten gestalte die zich bedienden van nationalisme en marxistisch leninisme.
Sinds de ondergang van de Sovjet-Unie resten aan de kusten alleen nog natiestaten. Vandaag de dag wonen in Istanbul overwegend Turken, in Varna overwegend Bulgaren, in Constanța overwegen Roemenen, in Odessa overwegend Oekraïners en op de Krim overwegend Russen. Niet zo lang geleden was dat anders. In zijn lezing zal Olaf Tempelman vertellen over de volkeren die hier óók woonden, over de Grieken die verdwenen uit Istanbul, de Turken die verdwenen uit Varna, de Joden die verdwenen uit Odessa, de Tataren die verdwenen van de Krim, de Georgiërs die verdwenen uit Abchazië en de Grieken die verdwenen uit Trabzon.
We beginnen aan de Bosporus, ‘de poort van de Zwarte Zee’, in Istanbul, en keren daar ook weer terug, via een omweg door Bulgarije, Roemenië, Oekraïne, de Krim, Rusland, Abchazië, Georgië en Turkije. Die ‘omweg’ is de omtrek van de Zwarte Zee. Omweg naar Istanbul heet het boek (2013) over de kusten van deze zee van Olaf Tempelman en fotograaf Marco van Duyvendijk.
De kusten van de Zwarte Zee, zei Georgi Gorbanov, een straathandelaar op de Krim, zijn als een gordijn met bloemmotieven dat te heet werd gewassen. De kleuren zijn verbleekt, de bloemmotieven zijn nog zichtbaar, onmiskenbaar of verschoten. Bloemmotieven worden gevormd door architectonische stijlen, door begraafplaatsen, door synagogen, door moskeeën aan de noord-, west- en oostkust en kerken aan de zuidkust, door achterblijvers van bevolkingsgroepen die ergens ooit met veel meer waren”.
Olaf Tempelman studeerde politicologie en Roemeens aan de Universiteit van Amsterdam. Van 2000 tot 2008 was hij correspondent van de Volkskrant voor de landen van Zuidoost-Europa. Zijn standplaats was de Roemeense hoofdstad Boekarest, waar hij eerder als student woonde. Aan zijn Roemeense correspondentschap hield hij een fascinatie voor de Zwarte Zee over.
Het belooft een boeiende avond te worden.
Namens het bestuur,
met vriendelijke groet,
A.E.Bettink
11 januari 2016
Koen de Ceuster
Noord-Korea
Geachte leden,
Allereerst willen we u een gelukkig Nieuwjaar wensen en tevens willen u van harte uitnodigen voor een lezing met lichtbeelden over Noord-Korea door Koen de Ceuster, verbonden aan de Universiteit van Leiden.
Hij schrijft mij: “Noord-Korea is een intrigerend land. Ook al horen we voortdurend dat we weinig weten over het land, toch heeft iedereen er een mening over. Als je de media moet geloven valt het land samen te vatten in een handvol steekwoorden, gaande van kernwapens, mensenrechtenschendingen en hongersnood tot kadaverdiscipline en leiderverering. Elk van die steekwoorden roept associaties en beelden op en geen van allen zijn ze positief.
Bij nader toezien reduceren die trefwoorden het land tot het regime. In een haast cynische beweging bevestigen onze media hiermee het beeld dat de Noord-Koreaanse propagandamachine ook verkondigt: Noord-Korea is de Leider en de Leider is Noord-Korea. Zelfs internationale beleidsmakers lijken ervan overtuigd dat ‘het probleem Noord-Korea’ opgelost zou zijn mocht die vermaledijde Leider van het toneel verdwijnen. Helaas is, zoals wel vaker, niets wat het lijkt. Ook voor Noord-Korea geldt dat de vinger die naar de maan wijst de maan niet is. De realiteit is vele malen complexer dan de simplismes waar we mee om de oren geslagen worden.
Eerder dan ermee in debat te gaan, kijkt deze lezing voorbij aan de bestaande gemeenplaatsen door in te zoomen op recente ontwikkelingen in de sociaal-economische en culturele sfeer. Daarbij valt op dat onder het prille leiderschap van Kim Jong Un, zich een nieuwe dynamiek aftekent tussen staat en samenleving, waarbij de staat gehoor lijkt te geven aan de materiële en culturele verzuchtingen van een groeiende middenklasse. In essentie is deze ontwikkeling een antwoord op de gewijzigde machtsverhoudingen tussen staat en samenleving sinds de verwoestende hongersnood van eind vorige eeuw. Essentieel daarbij zijn de spontane markten die aanvankelijk een wanhopig antwoord vormden op een falend publiek distributiesysteem, maar zich sindsdien ontpopten tot een vaste waarde in de dagelijkse Noord-Koreaanse realiteit. Niet enkel economisch, maar vooral als sociale informatienetwerken vormen deze markten zo een parallel machtscentrum dat de totale staatscontrole heeft doorbroken. Ook in Noord-Korea is niets wat het lijkt. De totalitaire staat is lang niet meer zo totalitair als de propaganda ons wil doen geloven”.
Koen De Ceuster promoveerde in 1994 aan de KU Leuven en doceert sinds 1995 moderne Koreaanse geschiedenis aan de Universiteit Leiden. Naast zijn onderzoek over collectief geheugen, publieke geschiedenis en geschiedschrijving in de Korea’s, bestudeert hij de Noord-Koreaanse kunsttheorie en –praktijk. Daarnaast volgt hij de inter-Koreaanse relaties op de voet. Recent was hij mede-curator van de tentoonstelling De Kim Utopie: Schilderkunst uit Noord-Korea die afgelopen zomer in het Drents Museum liep.
We hopen u te ontmoeten. Het belooft een interessante lezing te worden.
Namens het bestuur, met vriendelijke groet,
A.E.Bettink
14 december 2015
Edward de Bock
Peru, de Mosche goden
Geachte leden,
Hierbij nodigen we u nodigen we u uit voor de presentatie met lichtbeelden “Peru, de Moche goden”door Edward de Bock. We kennen de heer De Bock als een onderhoudend verteller. Verleden seizoen heeft hij bij ons een lezing verzorgd over “De Oorsprong van Kunst”. Dr. Edward de Bock is als coördinator wetenschap en educatie verbonden aan het Wereldmuseum te Rotterdam. Hij is kunsthistoricus en publiceert over de iconografie van de Moche en Nasza cultuur uit Peru.
De uitvoerige iconografie op het schitterende aardewerk van de Moche cultuur (Peru, 300 – 900 na Chr.) vormt een geschilderd document over de kosmosvisie van een cultuur uit een tijdperk dat er geen schrift bestond. Het Moche aardewerk wordt ook geroemd wegens zijn sculpturale kwaliteiten. Portretten van mensen en afbeeldingen van dieren en planten zijn bijzonder natuurgetrouw.
In deze voordracht wordt getoond op welke manier in de afgebeelde rituelen contact tussen mensen en goden werd onderhouden. Hierover heeft altijd verwarring bestaan. Veel auteurs menen dat goden tussen de mensen bewegen. Dit is echter niet aannemelijk. Eerst zal worden uitgelegd met welke methodologie het mogelijk is deze iconografie te analyseren. Er wordt gekeken in hoeverre de sociale organisatie van de Moche samenleving ten grondslag ligt aan de complexe schilderingen.
De Moche kunstenaar gebruikte een visuele grammatica gebaseerd op het model van hun sociale organisatie. Deze structuur hielp hen rituelen van de mensen en de acties van de goden te organiseren in tijd en ruimte. Spectaculaire muurschilderingen in Moche tempels lijken de analyse van de iconografie in het aardewerk te bevestigen. Er zal een vergelijking worden gemaakt met de organisatie van de Inca samenleving (1250-1532) waarover veel meer bekend is. De kalender van de Inca’s zal kort behandeld worden omdat deze kalender op ingenieuze wijze mensen en rituelen organiseerde in tijd en ruimte. Vervolgens wordt uitgelegd dat het in de Moche iconografie gaat om twee gescheiden of parallelle werelden, die van de goden en die van de mensen. Hun handelingen zijn vergelijkbaar en soms ook hun uiterlijk. Dit leverde de verwarring op bij andere onderzoekers.
Het belooft een boeiende avond te worden en we hopen u dan ook 14 december te ontmoeten.
Voorafgaand aan de lezing vindt om 19.00 uur de Algemene Ledenvergadering plaats.
Namens het bestuur,
met vriendelijke groet,
A.E.Bettink
9 november 2015
Carool Popelier
Geisha, "Maan tussen de sterren"
Geachte leden,
Hierbij nodigen we u uit we u uit voor de presentatie van voordrachtskunstenaar Carool Popelier uit Den Bosch over de Japanse Geisha’s.
De presentatie is typisch Japans: een simpele verhaallijn, geen grote emoties. Maar met een grote verfijning ontstaat daardoor juist een mooi uitgewerkt en rustig verteld geheel, volop prachtige tanka’s – typisch Japanse vijfregelige gedichten – en zeer fraaie dia’s van Japanse kunst. De aparte en ingetogen Japanse muziek op band vervolmaakt het geheel, zodat u zich anderhalf uur in de wereld van de Geisha in Japan waant. Het wordt een ingetogen theatrale voordracht over liefde, respect en trouw zonder allerlei voorwaarden als schoonheid, geld, status en belangen.
In onze westerse wereld moet een geliefde vaak voldoen aan allerlei zaken, die we graag bij de ander zouden zien. Zaken die we belangrijk vinden en waarvoor we soms alles over hebben om die maar in een ander weerspiegeld te kunnen zien. In het Oosten staat (nog?) het vinden van een ziel centraal. Men gelooft dat zielen steeds op zoek zijn naar elkaar, ook al is men er zich in het dagelijks leven niet van bewust. Wanneer twee zielen bij elkaar uitkomen, soms na lange beproevingen, dan steunen de twee personen, die elkaar vinden, elkaar door dik en dun, onvoorwaardelijk.
Maan tussen de sterren is een ontroerend verhaal over de liefde, zonder dat er allerlei voorwaarden als schoonheid, geld, status aan worden gekoppeld. Een verhaal over liefde, maar vooral over respect en trouw!
Carool Popelier heeft gedurende meer dan 30 jaar naam opgebouwd als performer. Hij vertelt in een mengvorm van cultuur en verbeelding, verhaal naast stilte, woorden naast muziek, woordkunst naast beeldende kunst, diepe ernst naast speelse invallen. Hij vertelt de verhalen zo levendig, alsof men er zelf bij aanwezig is.
Info over Carool Popelier: Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken. / www.verhaalapart.nl
We hopen u maandag 9 november te ontmoeten.
Met vriendelijke groet,
Namens het bestuur,
A.E. Bettink
12 oktober 2015
Reno Raaijmakers
Magisch Ivoorkust, maskers en beelden
Geachte leden,
Hierbij nodigen we u uit voor de lezing met lichtbeelden “Magisch Ivoorkust” door Reno Raaijmakers, kunsthistoricus en archeoloog.
In Ivoorkust gelooft een groot aantal mensen nog steeds in de volksreligies, die oorspronkelijk in heel donker Afrika voorkwamen. De verschillende volkeren van Ivoorkust hebben daarbij elk hun eigen mythen & sagen. Er is echter een gemeenschappelijke deler tussen de verschillende religies: Men gelooft vaak in een scheppergod die een paradijselijke wereld heeft geschapen. Vervolgens ging er iets mis en trok deze God zich terug in verborgenheid. Met hem kan geen direct contact meer worden gelegd.
Deze God heeft de aarde niet alleen bevolkt met mensen en dieren, maar ook met geesten. Deze geesten zijn de intermediair tussen God en de mensen. In rituelen, waaronder de maskerdans, worden deze geesten opgeroepen. Naast deze geesteswezens spelen de geesten van de voorouders een belangrijke rol. Zij maken intrinsiek deel uit van de dagelijkse routine. In verschillende regio's hebben de traditionele volksreligies zich vermengd met het christendom of de islam, wat een wonderlijke combinatie oplevert.
De maskers en beelden uit Ivoorkust zijn de afgelopen decennia intensief bestudeerd door een team van experts. Onderzoek in Afrika heeft aangetoond welke beelden door welke kunstenaar zijn gemaakt en de regionale verschillen in stijl en esthetische opvattingen zijn nauwgezet in kaart gebracht. Het is voor kunsthistorici nu eindelijk mogelijk om de maskers en beelden toe te schrijven aan individuele kunstenaars van de verschillende volkeren in Ivoorkust zoals de Baule, Dan, Guro, Lobi, Senufo en Lagunen volkeren.
De maskers en beelden – veelal van hout, soms van ivoor – geven een overrompelende indruk van de kracht en authenticiteit van de Afrikaanse sculptuurtraditie, die in het huidige Ivoorkust een volgens velen ongekend hoog niveau bereikt.
Reno Raaijmakers (1975) studeerde kunstgeschiedenis & archeologie aan de Universiteit van Amsterdam. Hij is als spreker verbonden aan de Nieuwe Kerk in Amsterdam. De Nieuwe Kerk organiseerde afgelopen winter een grote tentoonstelling over maskers en beelden uit Ivoorkust. Naast zijn werkzaamheden voor De Nieuwe Kerk heeft Reno een cultureel bureau: Amsterdam City Walks. Amsterdam City Walks organiseert stadswandelingen, rondleidingen, cursussen en reizen.
Het belooft een boeiende avond te worden.
We hopen op uw komst.
Namens het bestuur, met vriendelijke groet,
A.E. Bettink
14 september 2015
Jaap Scholten
Hongarije, vroeger en nu
Geachte leden,
Hierbij nodigen we u van harte uit voor de eerste lezing van het seizoen 2015-2016 met lichtbeelden over Hongarije vroeger en nu. De lezing wordt gehouden door Jaap Scholten, schrijver en sociaal antropoloog.
Hij bespreekt onder meer zijn boek ‘Kameraad Baron’ en in het bijzonder wat er met de aristocratie in Transsylvanië gebeurde, nadat de communisten aan de macht waren gekomen. De groep die ongeveer 900 jaar de hegemonie over het gebied had, werd van de ene dag op de andere (op 3 maart 1949) van de bovenste laag van de samenleving naar de onderste laag ‘gesmeten’ en veroordeeld min of meer het leven van een horige te leven.
Hij schrijft mij: “Hoe een groep die binnen een samenleving niet mag bestaan heimelijk haar groepsidentiteit behoudt, daar wil ik graag over spreken. Ik interviewde een groot aantal Transsylvaanse aristocraten, van wie velen in de tussentijd gestorven zijn”.
Jaap Fredrik Scholten (Enschede 1963) woont in Boedapest en deels op het Hongaarse platteland. Met zijn boek ‘Kameraad Baron’, een reis door de verdwijnende wereld van de Transsylvaanse aristocratie, won hij de Libris Geschiedenis Prijs 2011. Scholten beschouwt zichzelf als een voorzichtige avonturier.
Op de flap van zijn boek ‘Kameraad Baron’ staat te lezen: “Niet lang nadat Nicolai Ceausescu op 25 december 1989 was geëxecuteerd reed Jaap Scholten met zijn geliefde, zelf nazaat van een familie die tijdens het communisme tot de vervolgden behoorden, in een oude cabriolet over de Karpaten naar Boekarest om een oudoom te bezoeken, die aldaar ambassadeur was. De voorwereldse schoonheid van Transsylvanië betoverde hem en hij keerde er steeds weer terug. Inmiddels woont Scholten 7 jaar in Boedapest en is hij getrouwd met een vrouw van Hongaarse afkomst. Toen hij enkele jaren geleden onderzoek deed naar de Transsylvaanse wouden, stuitte hij op het onwaarschijnlijke verhaal van de bijna uitgeroeide aristocratie en besefte dat hun geschiedenis niet los te zien is van de huidige stand van zaken in Oost Europa. Zijn liefde voor Centraal-Europa leidde tot het boek Kameraad Baron”.
Zijn boek ‘Kameraad Baron’ alsook ‘Horizon City’ zijn in de pauze te koop.
Het belooft een boeiende lezing te worden. Jaap Scholten is een rasverteller!
We hopen u te ontmoeten,
Namens het bestuur, met vriendelijke groet,
A.E. Bettink
11 mei 2015
Eva Hopstaken
Myanmar (Birma)
Geachte leden,
Hierbij nodigen we u van harte uit voor de lezing met lichtbeelden over Myanmar door Eva Hopstaken. Op 11 mei zou Koen De Ceuster een lezing houden over Noord-Korea. Helaas is hij verhinderd en hebben we Eva Hopstaken bereid gevonden een lezing te houden over Myanmar.
Reizigers zijn nieuwsgierig naar dit mysterieuze land met zijn weelderige landschappen, talloze tempels en kleurrijke etnische minderheden. Zij treden daarmee in de voetsporen van de VOC, die in de 17de eeuw bijna vijftig jaar zaken deed met de koningen van de Pegu, zoals het land destijds heette.
In de jaren ’60 was de eerste coup in het land een feit en werd het zo goed als onbereikbaar. Na een tweede coup eind jaren tachtig ging Myanmar definitief op slot. Aung San Suu Kyi, de welbekende politica, die een groot deel van haar leven onder huisarrest leefde, is het symbool van de geweldloze beweging voor de mensenrechten in haar land. Met haar partij strijdt ze voor democratie. Een strijd die niemand kan zijn ontgaan. Voor haar tomeloze inzet voor haar land ontving ze in 1991 de Nobelprijs voor de Vrede. Tevens ontving ze talrijke andere internationale onderscheidingen.
Toch is het nog steeds geen paix en vree in het land. Bevolkingsgroepen, er zijn meer dan vijftig verschillende etnische groepen, liggen dikwijls met elkaar overhoop. Hetgeen ertoe leidt dat voor bezoekers sommige delen van het land nog altijd niet toegankelijk zijn. Myanmar, neemt haar bezoeker vijftig jaar terug in de tijd, met de gemakken van onze tijd. Beenroeiers op het Inlemeer halen nog altijd de visvangst binnen zoals hun overgrootvaders dat deden. Met dat verschil dat deze generatie een mobiele telefoon tussen de longyi (een sarong die zowel door mannen als vrouwen gedragen wordt) gestoken heeft. Tussen de imposante tempels in Bagan, verrijzen moderne koffietentjes. Pinautomaten schieten als paddenstoelen uit de grond en Wi-Fi verrijst op steeds meer plekken in het land. Daarentegen kampt het land nog altijd met stroomstoringen en leeft ongeveer een derde onder de armoedegrens.
Eva Hopstaken neemt u mee op reis door het voorheen gesloten land. Ze studeerde toerisme aan de Nationale Hogeschool voor Toerisme en Verkeer in Breda en werkte jarenlang in de reisbranche. Haar hart gaat sneller kloppen van Aziatische bestemmingen, Myanmar veroverde een speciaal plekje in haar hart. Sinds een aantal jaren reist ze de wereld rond als freelance reisredacteur. Voor de boekenreeks ‘Te Gast In’, verzorgde zij het openingsverhaal omtrent Myanmar. Behalve op schrift deelt zij haar enthousiasme voor Azië tijdens lezingen over de door haar bezochte bestemmingen.
We hopen u te ontmoeten.
Namens het bestuur,met vriendelijke groet,
A.E.Bettink
13 april 2015
Veerle Ackerstaff
Minderheden in Zuidwest China
Geachte leden,
Hierbij nodigen we u van harte uit voor de lezing met lichtbeelden ‘Minderheden in Zuidwest China’ door Veerle Ackerstaff, geboren (1984) en getogen in Breda.
Als kind had zij al de drang om de wereld te ontdekken. Op jonge leeftijd droomde ze over de witte toppen van het Himalayagebergte. Deze droom heeft haar nooit los gelaten en op haar achttiende vertrok zij naar China.
Op weg naar Tibet kwam ze langs Lijiang, een pittoresk stadje in Zuidwest China aan de voet van de Himalaya. Hier ontmoette ze Anzi Aku, een Nuosu man uit het hart van China’s Wilde Westen. Hij nam haar mee naar zijn clan hoog in de bergen.
Na een jarenlange strijd voor acceptatie van de clan is Veerle uiteindelijk, als eerste buitenstaander ooit, opgenomen en heeft zij als geadopteerde Nuosu de afgelopen tien jaar geleerd over de rituelen, sjamanen en soms ondoorgrondelijke gebruiken van deze inheemse stam.
Tijdens de lezing op 13 april zal Veerle vertellen over de verschillende etnische minderheden die in Zuidwest China leven. Hierbij zal zij het hebben over de verschillende koninkrijken waaruit Zuidwest China bestond, de invloed die Mao en zijn Rode Leger heeft gehad op deze etnische groeperingen en de culturen van de grootste minderheden in dit gebied.
Gedurende de tweede helft van de lezing zal de nadruk liggen op de Nuosu cultuur.
Aan de hand van kleurrijke anekdotes, muziek, film en realia wordt u meegenomen naar de wereld van sjamanen en het leven in een Nuosu clan waarin onderwerpen zoals liefde en relaties, echtscheiding en huwelijk, voorouders en legendes, en de essentie van muziek en dans centraal staan.
We verheugen ons op haar komst en hopen u te ontmoeten.
Het belooft een interessante avond te worden.
Met vriendelijke groet,
namens het bestuur,
A.E.Bettink
9 maart 2015
Wil Boetzkes
Armenië en Georgië
Geachte leden,
Hierbij nodigen we u van harte uit voor de lezing met lichtbeelden ‘Armenië en Georgië’ door Wil Boetzkes, kunsthistoricus. Als kunsthistoricus organiseert hij cursussen, reizen en excursies in binnen- en buitenland.Hij heeft al vele lezingen bij ons verzorgd. Ik herinner me lezingen over Marokko, de Phoeniciërs, de Islam in het Midden-Oosten, over Palmyra en Oezbekistan en de Baltische staten, Libië, Birma en Vietnam.
Het belooft ook deze keer weer een boeiende avond te worden.
Armenië en Georgië hebben als buren in de Kaukasus een bewogen en rijke geschiedenis die voor een deel gemeenschappelijk is. Ook het indrukwekkende landschap hebben zij met elkaar gemeen.
Het westelijk deel van Georgië was in de oudheid sterk op de Griekse wereld georiënteerd, en als vindplaats van goud in Kolchis verbonden met de Tocht van de Argonauten en het Gulden Vlies.
Beide landen stonden voor in de rij met de stichting van een christelijke staatskerk, de Armeense voorop. Beide orthodoxe kerken hebben voor een groot deel de geschiedenis van deze landen bepaald.
De spectaculaire kloosters, rotskerken en religieuze kunst getuigen ervan. Mtskheta was lange tijd het religieuze middelpunt van Georgië, Ani was in de 10de eeuw de fameuze hoofdstad van het groot-Armeense rijk. Tegenwoordig is Edschmiadzin het ‘Vaticaan’ van Armenië.
Het zijn beide landen van beroemde legenden en speciale orthodoxe rituelen, maar vooral van een verbazingwekkend cultureel erfgoed.
Hoewel schakel tussen oost en west blijven de twee landen uitzonderlijke buitenbeentjes binnen de orthodoxe cultuur.
Op deze lezing komt u op bijzondere wijze in aanraking met de fascinerende wereld van deze twee Kaukasische landen.
We hopen u te ontmoeten,
Namens het bestuur,
Met vriendelijke groet,
A.E.Bettink
9 februari 2015
Chris De Lauwer
Jainisme in Antwerpen
Geachte leden,
Hierbij nodigen we u van harte uit voor de lezing met lichtbeelden ‘Jainisme in Antwerpen’ door Chris de Lauwer, conservator MAS te Antwerpen.
Chris De Lauwer werd geboren en groeide op in India, waar haar vader werkzaam was als ingenieur. Zij studeerde Indologie aan de Universiteit Gent, volgde een postgraduaat in Mumbai en deed veldwerk in Bastar, Madhya Pradesh. Sinds 2011 is zij werkzaam in het MAS│ Museum aan de Stroom. Als indologe is zij gespecialiseerd in het jainisme, de religie van onder anderen de Indiase diamantairs in Antwerpen. Als medewerker van het Jain Cultural Center Antwerp, geeft zij ook rondleidingen in de jaintempel in Wilrijk, Antwerpen.
India is de bakermat van drie oeroude religies: het hindoeïsme, het boeddhisme en het jaïnisme. Deze religies zijn alle drie gebaseerd op het geloof in de wedergeboorte. Na je dood wordt je geest herboren in een ander lichaam en de kwaliteit van je leven wordt bepaald door je daden in vorige levens (karma). Men beschouwt dit als een natuurwet, er is geen god of rechter die oordeelt, iedereen is verantwoordelijk voor zijn eigen daden. Het hoogste doel is de verlossing (moksha), het ontsnappen uit de eeuwige kringloop van sterven geboren worden.
Het jainisme is de godsdienst waartoe de meeste Indische diamantairs in Antwerpen behoren. Jains vereren geen goden maar een reeks van 24 jina’s of “Tirthankara’s”, spirituele leraars die op aarde verschijnen om de mensen een weg naar de verlossing uit de kringloop van wedergeboorten te tonen. Zowel in India als in België vormen de Jains een kleine maar belangrijke gemeenschap die een oude, ascetische leer weet te combineren met keiharde business.
De belangrijkste principes van het Jainisme zijn: het niet-doden van alles wat leeft (ahimsa);
het niet gehecht zijn aan bezit (aparigraha); het erkennen van de veelzijdigheid van de waarheid (anekantavada). Alle jains zijn strenge vegetariërs, zij eten geen vlees, vis of eieren en ook geen knolgewassen. Alle beroepen die op de één of andere manier met slachten, visvangst of houtkap te maken hebben zijn verboden. Traditioneel zijn Jains juweliers en diamanthandelaars. Jains hebben geen priesters, wel monniken en nonnen.
We hopen u te ontmoeten. Het belooft een bijzondere avond te worden.
Met vriendelijke groet,
Namens het bestuur,
A.E.Bettink
12 januari 2015
Edward de Bock
De oorsprong van kunst
Geachte leden,
Allereerst willen wij u een gelukkig nieuwjaar wensen.
Hierbij nodigen we u van harte uit voor de lezing met lichtbeelden over ‘De oorsprong van de kunst’ door Edward de Bock, conservator van het Wereldmuseum Rotterdam.
Dr. Edward de Bock is coördinator wetenschap en educatie en conservator van het Wereldmuseum in Rotterdam. Hij is kunsthistoricus en publiceert over de iconografie van de Moche cultuur en Nazca cultuur uit Peru. De interpretatie van de iconografie van deze schriftloze culturen ondersteunt hij door de studie van prehistorische iconografie uit andere streken, zoals de grotschilderingen uit Europa.
De lezing gaat in op de vraag waarom de mens is overgegaan om kunst te maken. Immers voor de overleving heeft de mens geen kunst nodig.
Sommige antropologen menen, dat kunst en creativiteit voortkwamen uit de angst voor de dood. Misschien was het niet zozeer angst, maar de fascinatie voor de dood. Deze fascinatie levert een zoektocht op.
In deze lezing wordt onderzocht in hoeverre de universele ervaring van de droom geleid kan hebben tot het maken van kunst. De lezing laat opmerkelijke overeenkomsten zien tussen de eerste vormen van decoratie in prehistorische grotten tot en met lichaamsbeschildering bij de Amazone indianen.
De symboliek van het labyrint, het logo van het Wereldmuseum, zal ook in deze context besproken worden.
Het belooft een interessante avond te worden.
We hopen u 12 januari te ontmoeten.
Namens het bestuur,
A.E.Bettink
8 december 2014
Jan Timmerman
Congres van Wenen
Geachte leden,
Hierbij nodigen we u uit voor de lezing met lichtbeelden, over Wenen door de heer Jan Timmerman, kunsthistoricus. Hij is als docent verbonden aan de Stichting Hollandse Academie voor Cultuurhistorie en studeerde kunstgeschiedenis in Amsterdam. Hij is een oude bekende van ons en heeft al vele malen interessante lezingen gehouden, ondermeer over de cultuurgeschiedenis van Boedapest ,Praag en St Petersburg. Jan Timmerman behoort tot die docenten waarbij het vertellen hoog in het vaandel staat.
Hij schrijft mij: “Het Congres van Wenen behoorde bij de grote diplomatieke congressen die bepalend waren in de ontwikkeling van Europa. Napoleon Bonaparte was verslagen en daarmee was een einde gekomen aan een turbulent tijdperk. Pruisen, Oostenrijk en Rusland maakten de dienst uit. Engeland stelde eisen zoals b.v. een sterke bufferstaat ten noorden van Frankrijk, het koninkrijk Holland.
Het Congres verliep traag. Het overleg was moeizaam. Naast de eindeloze besprekingen gonsde de stad Wenen van de bals, ontvangsten en diners. Diplomatiek was het niet gewenst om een bal over te slaan. De dames in Wenen hadden veel te stellen met de tsaar van Rusland. Metternich, de Oostenrijkse kanselier, had zijn eigen agenda, zowel op het politieke als op het amoureuze vlak. Het Congres danste, maar nam ook ingrijpende beslissingen, vaak meer in achterkamertjes dan in officiële vergaderingen. Het Congres van Wenen was een flonkerende janboel. Niettemin een uiterst belangrijk en fascinerend moment in de Europese geschiedenis”.
Het belooft een boeiende avond te worden.
Met vriendelijke groet,
Namens het bestuur,
Annelies Bettink
10 november 2014
Alex van Stipriaan
Van slavernij tot buren
Geachte leden,
Hierbij nodigen we u uit voor de lezing met lichtbeelden “Van slavernij tot buren” door Alex van Stipriaan. In 2012 heeft de heer Van Stipriaan bij ons over de Marroncultuur in Suriname een lezing gehouden en in ons verslag geschreven na de lezing staat “toplezing”, graag nog een keer Alex Stipriaan. We verheugen ons!
Alex van Stipriaan schrijft mij: “Vorig jaar herdachten we, dat 150 jaar geleden de slavernij in de Nederlandse koloniën werd afgeschaft. Tot dat moment was de relatie tussen zwart en wit in Suriname en de Antillen er zo'n twee eeuwen een geweest van extreme ongelijkheid. Alleen was dat ver van het eigen bed, want in Nederland zelf bestond geen slavernij. Sinds dat moment zijn er echter langzaamaan steeds meer nazaten van mensen, die ooit in slavernij hadden geleefd in Nederland komen wonen”.
Professor Alex van Stipriaan gaat in zijn lezing na hoe sindsdien in Nederland wit en zwart met elkaar zijn omgegaan. Daarvoor zal hij veel gebruik maken van het beeldmateriaal dat hij ook gebruikte voor een spraakmakende tentoonstelling over dit onderwerp in het Tropenmuseum (meer dan 100.000 bezoekers!)
De lezing zal drie perioden beslaan:
1863 - 1960: hoe keken zwart en wit in Nederland naar elkaar toen zwarte mensen nog heel uitzonderlijk waren?
1960-2000: wat veranderde er toen het aantal zwarte Nederlanders heel snel toenam en zij daarmee 'gewoner' werden?
Heden: hoe zien de zwart-wit relaties er tegenwoordig uit, is het verschil verdwenen?
Drie fragmenten uit deze periodes komen in ieder geval aan bod: de populariteit van de jazzclubs in de jaren dertig met zwarte bediening en musici, maar ook de sluiting van die clubs door de overheid; het heroïneprobleem in de jaren zeventig en tachtig, maar ook de waanzinnige populariteit van Gullit en Rijkaard; de grote werkloosheid onder zwarte jongeren nu, maar ook de jeugdcultuur van zwart is cool. En waarschijnlijk komt ook Zwarte Piet nog wel even voorbij.
Alex van Stipriaan is hoogleraar Caribische Geschiedenis aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Hij publiceert zeer veel over Caribische, en met name Surinaamse, geschiedenis, cultuur en kunst en was medeverantwoordelijk voor tentoonstellingen en filmdocumentaires over hiermee verwante onderwerpen. Zijn laatste boek, samen met Thomas Polimé geschreven, verscheen vorig jaar, Zeg het met doeken, over de textielkunst van Surinaamse Marrons.
Namens het bestuur,
Met vriendelijke groet,
Annelies Bettink
13 oktober 2014
Tom Rebel
Indische verhalen (Tjies en Tjoek)
Geachte leden,
Hierbij nodigen we u van harte uit voor de lezing met lichtbeelden “Indische verhalen” door Tom Rebel, verhalenverteller.
Tom Rebel vertelt deze avond uit zijn repertoire Indische verhalen.
Hij is lang geleden geboren te Djokjakarta, midden Java en heeft er tot zijn dertiende jaar gewoond.
De verhalen zijn voornamelijk vrij verteld naar de verhalen uit de bundels Tjies en Tjoek van Vincent Mahieu.
Vincent Mahieu is een synoniem van Jan Boon, beter bekend onder zijn andere synoniem Tjalie Robinson.
De verhalen Tjies en Tjoek zijn zowel tragisch als humoristisch. Zij geven een goed beeld van het leven van de Indische Nederlanders in het voormalig Nederlands-Indië.
We verheugen ons op de verhalen van Tom Rebel.
We hopen u te ontmoeten.
Namens het bestuur,
Annelies Bettink
8 september 2014
Wouter Welling
Symboliek van de slang
Geachte leden,
Welkom bij de eerste lezing van het nieuwe seizoen!
Wouter Welling, kunsthistoricus en conservator Afrikamuseum zal een lezing met lichtbeelden houden over de Symboliek van de slang.
Sommigen van u hebben misschien de tentoonstelling ‘Goddelijk en Griezelig’ in het Afrikamuseum gezien. Deze interculturele tentoonstelling liet in de vorm van oude en moderne kunst uit de hele wereld zien dat de slang tot op de dag van vandaag in alle culturen een bijzondere betekenis heeft.
Wat is het geheim van de slang?
Wouter Welling zal via een verhaal met lichtbeelden van objecten uit diverse culturen en tijden zowel de etappen in het leven van mens en dier, als ook de diverse verschijningsvormen van de slang in de beeldende kunst weergeven.
Topstukken als het schilderij Lilith van John Collier, naast eigentijdse tekeningen van Iris van Dongen, een verchroomde Adam en Eva als skelet door John Breed, als ook slangenzetels van Afrikaanse koningen, sieraden en magische slangenobjecten.
De slang verbindt heden en verleden, westers en niet-westers. Ook het thema slang in de mode wordt besproken.
Wouter Welling is conservator hedendaagse kunst uit Afrika en de Afrikaanse diaspora in het Afrikamuseum. Welling publiceerde tal van artikelen en catalogi over zowel westerse als niet-westerse kunst. Ook schreef hij boeken zoals ‘Ad Fontes’, een interculturele zoektocht naar verborgen bronnen en ‘Reis van de Geesten’ (samen met Irene Hübner).
Het belooft een interessante avond te worden.
We hopen u 8 september te ontmoeten.
Met vriendelijke groet,
Namens het bestuur,
Annelies Bettink
12 mei 2014
Sjoerd Jaarsma
Papoea-Indonesië
Geachte leden,
Hierbij nodigen we u van harte uit voor de lezing met lichtbeelden over Papoea-Indonesië. Deze lezing wordt gehouden door Sjoerd Jaarsma, antropoloog.
Van 2000 tot 2012 werkte de heer Jaarsma voor de Stichting Papua Cultureel Erfgoed, die hij zelf heeft helpen oprichten. De stichting hield zich bezig met het digitaliseren en via het internet toegankelijk maken van historisch materiaal betreffende Papua. Doelgroep hierbij was niet alleen een breed Nederlands publiek, maar ook onderwijsinstellingen in Papua en Indonesië.
Beeld en spiegelbeeld: Hoe bekeken wij de Papoea's en hoe bekeken de Papoea's ons?
Vaak weten wij het nodige van door ons gekoloniseerde volken of denken dit te weten. Met het verstrijken van tijd gaan we echter steeds kritischer naar deze beeldvorming kijken en zien we hierin steeds meer onze eigen vooringenomenheid en vaak zelfs belangenverstrengeling in. Dit leidt niet zelden tot veroordeling van dit oude materiaal waarbij de vraag rijst of wij de baby niet met het badwater weggooien.
In deze lezing illustreert de heer Jaarsma aan de hand van historisch materiaal over Nederlands Nieuw-Guinea (de huidige Indonesische provincie Papua) niet alleen welke vormen deze beeldvorming aannam, maar ook hoe en waarom dit in de loop der jaren geleidelijk aan veranderde.
In het tweede deel van de lezing laat hij zien dat de Papoea’s in grote lijnen hetzelfde met ons deden. Ook zij vormden een beeld van ons om hun ‘kolonisatoren’ niet alleen te begrijpen, maar ook de door de pacificatie ontstane mogelijkheden te benutten. De wijze waarop dit gebeurde (en nog steeds gebeurt) werd vaak niet gezien of slecht begrepen, hetgeen herhaaldelijk tot misverstanden leidde.
Sjoerd Jaarsma, studeerde culturele antropologie aan de Universiteit Utrecht en promoveerde aan de Radboud Universiteit Nijmegen op een wetenschapshistorisch onderzoek naar de etnografische beschrijving van Nederlands Nieuw-Guinea tussen 1950 en 1962. Aansluitend verrichtte hij postdoctoraal onderzoek naar de vergelijkbare bestudering van Australisch Nieuw-Guinea (het huidige Papua New Guinea) tussen de jaren 1945 en 1975.
Hij heeft meerdere boeken en artikelen op basis van deze onderzoeken gepubliceerd en daarnaast over de ethische en praktische problemen van het ontsluiten van etnografisch onderzoeksmateriaal richting de groepen waar dit materiaal oorspronkelijk verzameld werd.
Het belooft een boeiende avond te worden en we hopen u 12 mei te ontmoeten.
Namens het bestuur, met vriendelijke groet,
A.E. Bettink
14 april 2014
Guity Mohebbi
Vrouwen in Iran
Geachte leden,
Hierbij nodigen we uit voor de lezing met lichtbeelden over “Vrouwen in Iran”. Guity Mohebbi is politicoloog, publicist en public speaker. Ze is goodwill ambassadeur van Inclusief Leiderschap en Diversiteit. Ze zet zich vol overgave in om deze onderwerpen - met name onder jongeren- op de kaart te zetten.
In 2013 ontving Guity Mohebbi de Zami-award voor ‘Vrouwelijk leiderschap” en hield ze tijdens TEDxAmsterdamWomen de indrukwekkende monoloog “Niets is wat het lijkt”. Hiermee vestigde ze aandacht op de positie van Alleenstaande Minderjarige Asielzoekers. Voor contact en meer informatie zie www.guitymohebbi.nl.In haar lezing komen de volgende onderwerpen aan de orde:- Iran in het algemeen (een korte geschiedenis van het land: oudheid, Perzische rijk tot in 16e eeuw, dan begin 20e eeuw met het ontdekken van olie en contact met het westen);- Bevolking van Iran (Koerden, Turken (Azari’s), Turkeman, Arabieren, Lor’s, Balouch, Bakhtiari). Zeer verschillende volken met een eigen taal en cultuur, maar er is nooit sprake geweest van een etnische oorlog. Foto’s van Isfahan & Shiraz, Takhte Jamshid.- Geografie, grootte (het land is zo groot, dat men er vier seizoenen op een dag kan meemaken) en klimaat (in de winter kan men in het noorden van het land skiën en op dezelfde dag bij de Perzische Golf lekker zwemmen).- Politiek: een korte beschrijving van het koninkrijk en dynastie van Hakhamaneshian, Ashkanian en Sasanian tot de 7e eeuw en met de komst van Islam, het verbranden van de grote bibliotheek en het dwingen van de bevolking om alleen Arabisch te spreken en te schrijven gedurende ongeveer drie decades. In de 10e eeuw heeft Ferdowsi de Perzische taal weer tot leven gebracht.- Vrouwen in Iran, een korte beschrijving van twee koninginnen ( Azarmidokht & Poorandokht) voor de komst van de Islam en de beperkingen daarna.- Veranderingen tijdens de regeerperiode van de Shah, veranderingen in de maatschappij en in het bijzonder voor vrouwen.- Islamitische revolutie en drastische veranderingen in vrouwenrechten.- Ontwikkeling van vrouwen, paradoxen in de maatschappij, ondanks alle beperkingen en onderdrukkingen zijn vrouwen ontwikkeld; bijna 70% van de studenten aan de universiteiten is vrouw. Overal zie je tegenwoordig vrouwen met hoge posities in organisaties. Vrouwenbeweging, campagne “one million signature” voor vrouwenrechten. De rol van vrouwen in Green Movement.We zijn enthousiast, dat Guity Mohebbi, zelf ooit uit haar vaderland gevlucht, bij ons een lezing wil verzorgen.We hopen u te ontmoeten,Namens het bestuur, met vriendelijke groet,A.E. Bettink
10 maart 2014
Reimar Schefold
Sumatra: "Wees goed voor je ziel"
Geachte leden,
Hierbij nodigen we uit voor de lezing met lichtbeelden over Sumatra, door de heer Reimar Schefold, antropoloog.
Reimar Schefold is emeritus hoogleraar Culturele Antropologie en Sociologie van Indonesië aan de Universiteit Leiden. Hij verrichtte veldwerk bij verschillende etnische groepen in Indonesië, waaronder enkele keren op het eiland Siberut in de Mentawai-Archipel, publiceerde een tiental boeken, maakte tv-documentaires en nam een cd op met Mentawaise muziek. In 2012 publiceerde hij bij Uitgeverij Nieuw Amsterdam het autobiografische boek “Wees goed voor je ziel. Mijn jaren bij de Sakuddei.
Het lichaam als verlokking van de ziel: over het tatoeëren bij de Mentawaiers.” Door de processen van globalisering verdwijnen fascinerende exotische zienswijzen, levensvormen en culturele tradities in steeds sneller tempo.
In deze lezing vertelt Reimar Schefold over zijn eerste verblijf van twee jaar (1967-1969) bij de Sakuddei, een geïsoleerde stam in de binnenlanden van de Mentawai-Archipel. Hij beschrijft zijn ervaringen bij de mensen die hem daar deelgenoot maakten van het traditionele leven in hun grote gemeenschapshuizen, van hun feesten en rituelen, maar ook van hun conflicten.
Centraal staat de zorg voor de eigen ziel. Wanneer die het leven niet aantrekkelijk vindt, verlaat ze voorgoed het lichaam en gaat naar de voorouders, met de dood ten gevolge. De traditionele cultuur geeft richtlijnen hoe een aantrekkelijk leven eruitziet. Voor de zielen worden periodiek grote feesten gehouden en kunstvoorwerpen gemaakt. In deze tradities neemt de tatoeage een belangrijke plaats in als een middel om aan de wensen van zielen en voorouders te voldoen.
In de lezing wordt ingegaan op het dagelijkse leven van de Sakuddei, waarbij de techniek, de vormen en de betekenis van het tatoeëren zullen worden toegelicht.
Reimar Schefold blijft zeer betrokken bij de Mentawaiers, zo was hij onlangs nog op de televisie bij Wim Brands in verband met zijn boek.
Het belooft een boeiende avond te worden.
We hopen u te ontmoeten,
Namens het bestuur,
Met vriendelijke groet,
A.E.Bettink
10 februari 2014
Rixt Albertsma
journaliste
Geachte leden,
Hierbij nodigen we u uit voor de lezing met lichtbeelden over Marokko door Rixt Albertsma.Freelance (reis)journalist Rixt Albertsma woonde enige tijd in Marrakech en in het zuiden van Marokko. Als freelance journalist schreef ze onder andere voor het AD, Trouw en de Leeuwarder Courant. In 2010 publiceerde ze een reisgids over de stad Marrakech (100%Marrakech). Tegenwoordig werkt ze als tekstschrijver en speechwriter en schrijft ze als parttime reisjournalist over Marokko. Daarnaast geeft ze met veel plezier lezingen over dit veelzijdige Noord-Afrikaanse land. Ze reisde alleen als vrouw door het land, gaf les in de woestijn en woonde bij verschillende gezinnen in huis.Marokko wordt gezien als de poort naar Afrika. Het is het eerste land dat de Verenigde Staten erkende als natie. De burgemeester van de belangrijkste toeristische stad is een vrouw en aan de universiteit kun je Japans, Nederlands of Chinees studeren. Wat weten we eigenlijk van het hedendaagse Marokko? Marokko, officieel het Koninkrijk Marokko, is een land in noordelijk Afrika aan de kust van de Middellandse Zee, de Straat van Gibraltar en de Atlantische Oceaan. Het land behoort samen met Tunesië, Mauritanië, Algerije en Libië tot de zogenoemde Maghreb-landen.Tijdens de lezing gaat Rixt in op de geografische kenmerken van Marokko, zoals de ligging, de Koningssteden en de diversiteit van het landschap. Daarnaast vertelt ze over de demografische aspecten van het land, zoals de taal, godsdienst en bevolkingssamenstelling. In het tweede deel van de lezing laat Rixt aan de hand van persoonlijke belevenissen de vele gezichten zien van het Marokko in de twintigste eeuw. De afgelopen decennia is Marokko bezig te moderniseren. Traditionele gebruiken gaan steeds vaker hand in hand met westerse invloeden en wensen. Jongere generaties zitten op Facebook en eigenen zich op subtiele wijze meer vrijheden toe. Met persoonlijke anekdotes en belevenissen neemt Rixt de bezoeker mee naar het dagelijkse leven in Marokko. Een aanrader voor iedereen die iets meer wil weten van dit bijzondere land op slechts drie uur vliegen van Nederland.We hopen u 10 februari te ontmoeten.
13 januari 2014
Jan Timmerman
Sint Petersburg
Geachte leden,
Hierbij nodigen we u uit voor de lezing met lichtbeelden, over St Petersburg door de heer Jan Timmerman, kunsthistoricus. Hij is als docent verbonden aan de Stichting Hollandse Academie voor Cultuurhistorie en studeerde kunstgeschiedenis in Amsterdam. Hij is een oude bekende van ons en heeft al vele malen interessante lezingen gehouden, ondermeer over de cultuurgeschiedenis van Boedapest en Praag. Jan Timmerman behoort tot die docenten waarbij het vertellen hoog in het vaandel staat.
Hij schrijft mij: “Het was het jaar 1703. Tsaar Peter de Grote van Rusland besloot een nieuwe haven met een fraaie stad eromheen uit de grond te stampen op een onmogelijke moerassige plek aan de Oostzee. Het werd St.Petersburg.
Al in 1696/97 was Peter naar het westen gereisd en had, met name in Amsterdam, veel inspiratie gevonden voor een nieuwe maatschappij. Rusland moest gemoderniseerd en verwesterd worden en St. Petersburg vormde het venster op het westen. Al in 1712 kreeg het de status van hoofdstad.
De cultuurschok tussen het oude Rusland en het westen was groot. Die schok was een persoonlijk initiatief van de tsaar. Zo wilde hij het en zo gebeurde het. Peter de Grote komt in deze lezing uitgebreid voor het voetlicht, maar ook de verdere ontwikkeling van de stad St. Petersburg.
Het Ruslandjaar in 2013 is inmiddels afgesloten. Onze interesse voor de Russische geschiedenis en zeker voor een stad als St. Petersburg gaat door. Wat begon in een klein huisje in Zaandam en zich verder ontwikkelde in Amsterdam leidde tot grote bewegingen in Rusland en had gevolgen voor de geschiedenis van Europa.’
We hopen u te ontmoeten op 13 januari a.s.
Namens het bestuur, met vriendelijke groet,
A.E. Bettink
9 december 2013
Ruud van Akkeren
'Popol Wuj', heilig boek van de K'iché Maya
Geachte leden,
Hierbij nodigen we u uit voor de lezing met lichtbeelden over Popul WUJ, het heilige boek van de K”Iche Maya’s, door Ruud van Akkeren.
Ruud van Akkeren is antropoloog. Hij woont en werkt in Guatemala, en promoveerde in 2000 op een oud Maya dansdrama, Rabinal Achi, dat nog steeds wordt opgevoerd. Van zijn hand verschenen verschillende wetenschappelijke boeken en artikelen, en een spannende historische thriller getiteld- De dans van de Trom- een Maya ritueel. Hij organiseert ook reizen naar Mexico en Guatemala. Dit alles is te lezen op zijn website www.mayatundance.org.
Om alvast in de stemming te komen een introductie op de presentatie van de hand van Ruud van Akkeren: "Het was alweer de vierde poging, de schepping van een wezen dat de aarde kon gaan bevolken. En … wat zeker zo belangrijk was, dat zijn scheppers wist te eren!
Deze keer werd zaad gebruikt dat net ontdekt was in de vochtige spelonken van Gespleten Berg: maïs. De grootmoeder godin plette de vrouwelijke gele en de mannelijke witte maïs op de vijzelsteen. Water erbij en zo ontstond de materia prima voor de mens waarvan de nazaten nu nog steeds tortillas eten.
De eerste man die geschapen werd, was niet bij toeval de stamvader van het geslacht dat de Popol Wuj geschreven heeft. Popol Wuj betekent Gemeenschapsboek. Het is midden zestiende eeuw geschreven in één van de Maya talen, het k’iche’, maar met de hulp van het Spaanse alfabet. De thema’s zijn al veel ouder en gaan terug tot de klassieke tijd van de laagland Maya’s. Die kenden een hiërogliefenschrift, maar er is weinig bewijs gevonden voor het gebruik van dit schrift door de K’iche’-Maya’s uit het hoogland. In de eerste alinea’s van de Popol Wuj wordt wel melding gemaakt van een vóórspaans versie. Spaanse bestuurders en geestelijken die dergelijke boeken zagen, spreken van ‘schilderingen’, pictografisch van aard. Een soort stripverhaal dat diende als geheugensteuntje voor vertellers, hofgeschiedkundigen en dans en drama- meesters.
Het is wel zeker dat veel van de verhalen die aan de schepping van de mens uit maïs voorafgaan, in dramavorm hebben bestaan. Het zijn epische vertellingen van tijdperken waarin de zon nog niet is opgegaan en de heldentweeling centraal staat: Jun Ajpu en Xb’alam Q’e (spreek uit: goenagpóe en ixbalankgé). Zij symboliseren de twee gezichten van de zon: Zon van de Dag – Zon van de Nacht. Jun Ajpu en Xb’alam Q’e binden de strijd aan met de Heren van de Onderwereld die, hoewel deze voortdurend uit zijn op de ondergang van de tweeling, toch een noodzakelijke rol spelen in de nieuwe schepping.
Aan het eind van de mythe rijst de tweeling ten hemel om de zon en volle maan te worden.
Het belooft een boeiend verhaal te worden.
We hopen u maandag 9 december te ontmoeten.
Namens het bestuur, met vriendelijke groet,
A.E.Bettink
11 november
Fons Hoebink,
IJsland
Geachte leden,
Hierbij nodigen we u uit voor een lezing met lichtbeelden over IJsland door Fons Hoebink.
IJsland heeft een oppervlakte van 2½ keer Nederland en 320.000 inwoners. Meer dan de helft woont in Reykjavik en omgeving. Het binnenland is vrijwel onbewoond. Het land benut zijn natuurlijke hulpbronnen (geothermische energie en waterkracht) steeds meer, maar ook hier zijn er conflicterende belangen.IJsland is de laatste jaren bij ons met name in het nieuws geweest vanwege Icesave en andere financiële problemen. Toevallig viel dit min of meer samen met de uitbarsting in 2010 van de Eyjafjallajökull, de vulkaan met de onuitspreekbare naam. We kregen “ ash” uit IJsland en we wilden “cash”! Deze bankencrisis veroorzaakte een schok in IJsland, de vulkaanuitbarsting was “business as usual”.IJsland bestaat uit twee tektonische platen, de Euro-Aziatische- en de Amerikaanse plaat. In feite is IJsland een deel van de oceaanbodem waar de platen uit elkaar drijven. Door deze ligging op de Mid-Atlantische breuk en een hot spot zijn er veel vulkanische verschijnselen. Het ontstaan en het uit elkaar drijven van de continenten is er te zien. Om de paar jaar is er wel ergens een aardbeving of vulkaanuitbarsting. Vulkanisme is een bedreiging maar tegelijkertijd biedt het ook voordelen, bv. voor het verwarmen van de huizen.Ruimtegebrek en machtsstrijd noodzaakten de Vikingen uit Noorwegen in de 9e eeuw om elders land te zoeken. Vooral de kusten van Schotland en met name Ierland werden gekoloniseerd. In 874 was Ingolfur Anarson de eerste Viking die zich permanent op IJsland vestigde. De ruim 300.000 IJslanders die er nu wonen zijn voor een groot deel rechtstreekse afstammelingen van deze Vikingen en de slaven uit de door hen gekoloniseerde gebieden.De taal (oud Noors) hebben ze door de eeuwen heen behouden en de saga’s zijn de belangrijkste cultuurschatten.Frans Hoebink neemt ons graag mee naar IJsland, waar hij zijn hart aan verloren heeft.We hopen u maandag 11 november te ontmoeten.Namens het bestuur,Met vriendelijke groet,Annelies Bettink
7 oktober 2013
Evert Jan van de Kaa
Ethiopië
Hierbij nodigen we u uit voor de lezing met lichtbeelden over Ethiopië, één land met meer dan honderd volken door Evert Jan van de Kaa.
Dr.ir. Evert Jan van de Kaa werkte bij het Waterloopkundig Laboratorium (projectingenieur), Rijkswaterstaat (diverse hoger managementfuncties) en de TU Delft (senior onderzoeker).
Na zijn pensionering is hij onder meer aan een onderzoek naar de afstamming en migraties van volken begonnen.
Sinds enige jaren is hij lid van onze vereniging. Hij schrijft ons: “Ik ben een echte onderzoeker, wil graag te weten komen hoe allerlei dingen samenhangen. Behalve onderzoek heeft ook reizen me altijd al erg aangetrokken. Inmiddels heb ik meer dan 50 verschillende landen bezocht. En tegenwoordig kan ik de tijd nemen om thuis uit te zoeken wat ik eerder onderweg aan nieuwe ervaringen heb opgedaan. Afgelopen januari heb ik met Willie aan een groepsreis door Ethiopië deelgenomen. We hebben daar door een woest hooggebergte gelopen, over meren met krokodillen gevaren, heel veel soorten vogels gezien en vlak bij een grote groep mantelbavianen zitten filmen. Ook bekeken we een opgraving van beenderen en werktuigen van mensen die ongeveer een miljoen jaar geleden leefden, zagen ruïnes van een keizerrijk uit het jaar nul, bewonderden een keur aan Ethiopisch-koptische iconen en bezochten een paar alleraardigste etnografische musea. Maar het meest werd ik getroffen door de veelheid aan volken met hun typische haardracht en kleding, rituelen en ceremonies, bestaansmiddelen, huizenbouw enzovoort.
In mijn presentatie zal ik achtergrondinformatie geven over het land Ethiopië, en uitgebreider ingaan op de cultuur van zowel de orthodox-christelijke volken in het Noorden en midden van het land als van enkele min of meer primitieve stammen uit het zuiden.
Een en ander wordt geïllustreerd met foto's en filmpjes”.
Het belooft een boeiend verhaal te worden.
We hopen u te ontmoeten.
Namens het bestuur,
Met vriendelijke groet,
A.E.Bettink
Hierbij nodigen we u van harte uit voor de lezing met lichtbeelden “Curaçao, cultuur in conflict” door Michelle Schut en Dick Bosch. Samen schreven zij in oktober 2010 een artikel over Curaçao en de daar aanwezige militairen, getiteld “Militaire (on)zichtbaarheid op Curaçao; Cultuur in conflict.” Op basis van dit artikel is hun lezing gebaseerd. Michelle Schut, MA, is cultureel antropoloog en ontwikkelingssocioloog. Haar masteronderzoek ‘Unified as a rainbow: differences and inequality’ is verricht op Aruba, Bonaire en Curaçao in januari 2009. Op dit moment is zij bezig met haar promotie onderzoek bij de Nederlandse Defensie Academie in Breda en de Radboud Universiteit in Nijmegen naar morele en culturele kritische situaties; situaties waarin het gedrag van de lokale bevolking tijdens uitzendingen door de Nederlandse militair ervaren wordt als botsend met zijn persoonlijke waarden. Dick Bosch, (luitenant kolonel der mariniers buiten dienst) is tegenwoordig docent bij Avans Breda, studierichting Integrale Veiligheidskunde. Hij heeft o.a. twee uitzendingen naar de Nederlandse Antillen meegemaakt en was twee jaar lang commandant van de opleidingskazerne voor Antilliaanse dienstplichtigen op Curaçao. In de presentatie zullen de inleiders kort het onderzoek positioneren. We hopen u maandag 13 mei te ontmoeten. Met vriendelijke groet, namens het bestuur, A.E. Bettink
Geachte leden, Hierbij nodigen we uit voor de lezing met filmopnames over Zuidwest China door Erik Mischgofsky. Hij schrijft mij over zijn reis langs de kleurrijke minderheden in ZW China: “ZW China is onderdeel van een enorm groot en prachtig karstgebied van zo’n 1000 bij 1000 km dat begint in het noorden van Birma, Laos en Vietnam en naar het noorden zo’n 500 km binnendringt in China met als beroemdste hoogtepunten het “gebied van de 10.000 pieken” bij Xingyi en de bergen rond Guilin en Yangshuo. Onze reis met Arcadia (Alkmaar) voerde ons in 4 weken door het hart van dit gebied, dat loopt van Kunming tot Guilin”. China kent 55 etnische minderheden, waarvan de meerderheid, zoals de Bai, Yi, Hani, Miao, Dong en Yao, in dit gebied woont (de provincies Yunnan en Guizhou). Door de afgezonderde ligging hebben ze hun eeuwenoude cultuur nog steeds in stand kunnen houden en komen er nog steeds weinig toeristen: we hebben in 4 weken twee keer een bus met Franse en 2 keer een bus met Chinese toeristen gezien! Elk dorp heeft zijn windenbrug (om de rivierdraken gunstig te stemmen), zijn houten drumtoren met operatheater, zijn eigen klederdracht en dansen. Rond de dorpen liggen prachtige rijstbouwterrassen tegen de hellingen, waarlangs je heerlijk met steeds veranderende uitzichten van dorp naar dorp kunt wandelen. Dr. Erik Mischgofsky is voorzitter van onze zustervereniging Verre Culturen Delft, de vriendenvereniging van museum Nusantara te Delft. Hij is een ervaren wereldreiziger. Voorheen was hij manager Corporate Research van het researchinstituut Deltares. We bevelen u deze filmreportage van harte aan en we hopen u maandag 8 april te ontmoeten. Met vriendelijke groet, Namens het bestuur, A.E. Bettink
Namens het bestuur van onze Vereniging voor Volkenkunde wensen we u een voorspoedig 2013. Tevens nodigen we u uit voor de lezing met lichtbeelden “India, tweede moederland” door Brigitte Ars.Tijdens haar studie aan de NHTV gaat Brigitte Ars met vrienden backpacken door India en komt beroofd, berooid en gedesillusioneerd terug in Nederland. Ze neemt zich voor nooit meer een stap op Indiase bodem te zetten. Maar ze wordt verliefd op een Indiase man en kan niet bij haar besluit blijven. In haar boek Hoe wikkel je een sari om doet ze verslag van haar leven als jonge westerse vrouw in het Zuid-Indiase Bangalore. Met open blik toont ze haar ervaringen: ze beschrijft haar huwelijksceremonie, die dagenlang duurt, ze verhaalt over de relatie met haar schoonfamilie maar ook over de snelle modernisering van het subcontinent.Door haar positie als insider geeft ze inzicht in het India dat voor de meeste buitenstaanders ontoegankelijk blijft. Daarbij bezint ze zich op een fenomeen dat steeds vaker voorkomt: een huwelijk tussen mensen uit twee volkomen verschillende culturen. India is inmiddels haar tweede moederland. Over die ervaringen tegen de achtergrond van het veranderende India vertelt ze tijdens haar lezing. Ook haar man Satish komt mee.Brigitte Ars studeerde toerisme aan de NHTV en antropologie aan de Vrije Universiteit in Amsterdam, en ging vervolgens werken als journalist.Ze woonde zes jaar in Maleisië en bracht veel tijd door in India. Ze schreef diverse boeken, waaronder Troostmeisjes, verkracht in naam van de Japanse keizer (over de Japanse dwangprostitutie tijdens de Tweede Wereldoorlog) en De sprong van de Maleise tijger (over haar verblijf in Maleisië). Ook schreef ze het boek India voor de landenreeks van het Koninklijk Instituut voor de Tropen (KIT). Als India-expert wordt ze vaak gevraagd voor interviews in de pers en op radio en televisie. Het is een boeiend verhaal en we hopen u maandag 14 januari te ontmoeten. Met vriendelijke groet,Namens het bestuur, A.E.Bettink10 december 2012
Hierbij nodigen we u van harte uit voor de lezing met lichtbeelden 'Praag en Havel' gehouden door Jan Timmerman.Praag is nog altijd de gouden stad aan de Moldau, de hoofdstad van het oude Bohemen. De geschiedenis is hier niet met stille trom vertrokken, integendeel. Na jarenlange zorgvuldige restauraties toont de stad met trots een rijk verleden.In de middeleeuwen was Praag een van de belangrijke cultuurcentra van Europa. De universiteit kon zich meten met andere grote centra van wetenschap en onderhield nauwe contacten met Cracau, Oxford, Cambridge, de Sorbonne en Bologna. Kunstenaars uit Vlaanderen en Italië reisden naar de stad omdat daar een gunstig klimaat was voor cultuur en waar opdrachten binnen te halen waren.Ook de moderne geschiedenis is indrukwekkend. Na de Eerste Wereldoorlog ging Bohemen op in de republiek Tsjecho-Slowakije maar Praag bleef de hoofdstad. De nieuwe staat, met zoveel verve en hoop in het leven geroepen, ging echter een roerige toekomst tegemoet en veel ontwikkelingen speelden zich af in de historische straten van Praag. Na de Tweede Wereldoorlog kwam al snel het Stalinistisch bewind en vormde Tsjecho-Slowakije een onderdeel van het Warschaupact. In 1968 hield de wereld de adem in tijdens de Praagse Lente waarin Alexander Dubcek een belangrijke en tragische rol speelde.De jonge toneelschrijver Václav Havel was in de jaren ‘70 en ’80 een van de belangrijkste figuren in de protestbewegingen tegen het communistisch regime, waardoor hij herhaalde malen in de gevangenis belandde. Maar hij zweeg niet. Hij was een van de voormannen en de belangrijkste woordvoerder van de beweging Charta‘77. Hij was de sterke persoonlijkheid die de hoop op een betere toekomst levend hield. Na de val van het communistisch bewind, tijdens de Fluwelen Revolutie in 1989, werd hij bejubeld door duizenden mensen, niet alleen in een hevig geëmotioneerde stad Praag maar over de gehele wereld. Hij werd de nieuwe democratisch gekozen president, en leidde zijn land nog vele jaren, ook na het uiteengaan van Tsjechië en Slowakije.In deze lezing krijgt u een overzicht van de geschiedenis en cultuur van de stad Praag met daarin veel aandacht voor de rol van de charismatische Václav Havel. Zijn overlijden in december 2011 was voor de gastspreker aanleiding om een deel van deze lezing over Praag als hommage aan hem te wijden.
Hierbij nodigen we u van harte uit bij de lezing met lichtbeelden over ‘Marabouts’ door Geert Mommersteeg, antropoloog. Hij is universitair docent Culturele Antropologie aan de Universiteit Utrecht. Op basis van zijn onderzoek in Djenné schreef hij onder andere ‘In de stad van de marabouts’. In de pauze is er gelegenheid dit boek te kopen.De oude stad Djenné in Mali – bekend vanwege haar fascinerende architetuur – is al eeuwenlang een van de belangrijkste centra van islamitische cultuur in West-Afrika. Nog steeds woont er een groot aantal marabouts: Koranleraren en religieuze specialisten.Geert Mommersteeg verrichtte antropologisch veldwerk in Djenné en sprak met marabouts over hun denken en handelen. Geleidelijk aan verkreeg hij toegang tot hun wereld en inzicht in de twee vormen van kennis waarin zij gespecialiseerd zijn: openbare kennis en geheime kennis.Zoals overal elders in islamitisch West-Afrika worden in Djenné jonge kinderen op een bepaalde leeftijd aan een marabout toevertrouwd om door hem onderwezen te worden in het lezen van Gods Woord: de Koran, of beter gezegd het oplezen daarvan. Want over de betekenis van de vreemde woorden die ze lezen, leren de kinderen niets.Naast de vele lagere Koranscholen die Djenné telt, bevindt er zich in de stad ook een tiental scholen voor het voortgezet islamitisch onderwijs. Aan deze scholen lezen gevorderde studenten, die vaak van buiten de stad afkomstig zijn, onder leiding van een marabout de werken van klassieke moslim auteurs op het gebied van het islamitisch recht, de Arabische grammatica en literatuur, theologie, de tradities van de Profeet en de exegese van de Koran.Naast het verzorgen van het religieuze onderwijs vervullen marabouts nog een andere belangrijke rol in het leven van de inwoners van Djenné. Aan Koranwoorden worden speciale krachten toegeschreven. Deze inherente krachten kunnen bescherming bieden dan wel aangewend worden om een bepaald doel te verwezenlijken. Kennis van welk Korancitaat voor welk doel gebruik kan worden en de wijze waarop dit precies gedaan moet worden, behoort tot de geheimen waarin marabouts zich gespecialiseerd hebben. De krachten die de woorden uit de Koran bezitten, kunnen op verschillende manieren aangewend worden. Een stukje papier beschreven met Koranverzen of gedeelten daarvan, verpakt in een leren of stoffen omhulsel kan ter bescherming als amulet op het lichaam worden gedragen dan wel in huis worden ophangen. Veel marabouts combineren de twee zaken: zij wijden zich zowel aan het onderwijs als aan de geheimen van de magie. Daarnaast zijn er ook marabouts in de stad die geen Koranlessen geven maar zich geheel en al gespecialiseerd hebben in het domein van de geheime kennis en als zodanig naam en faam verworven hebben.We bevelen u deze lezing van harte aan en hopen u 13 februari te ontmoeten.Namens het bestuur en met vriendelijke groet,A.E.Bettink
9 januari 2012In deze lezing zal een beeld worden gegeven van de veranderingen in het leven en de cultuur van de Inuit (Eskimo’s) in het hoge noorden van Canada. De spreker zal ingaan op de aard van de nomadische jagerscultuur, de overgang naar een leven in permanente nederzettingen en de gevolgen die dit heeft gehad voor het sociale en mentale bestaan van de Inuit. Terwijl deze veranderingen enerzijds leidden tot de erosie van de Inuit cultuur en een ontwrichting van het sociale en geestelijke leven (manifest in het gebruik van alcohol, drugs en criminaliteit) boden ze de Inuit tegelijkertijd mogelijkheden om hun eigen positie te verbeteren.In het tweede deel van de lezing zal de opmerkelijk snelle politieke emancipatie van de Inuit worden besproken. Deze emancipatiebeweging heeft geleid tot de instelling van een vorm van Inuit zelfbestuur in Canada, Nunavut (‘Ons Land’) geheten, op 1 april 1999. De spreker zal verder ingaan op de wijze waarop de Inuit proberen om dit zelfbestuur te baseren op hun traditionele waarden en normen. Zo proberen de Inuit hun maatschappelijke problemen te lijf te gaan en tegelijkertijd hun eigenheid uit te drukken. De Inuit zijn daarmee een goed voorbeeld voor veel inheemse bevolkingsgroepen in de rest van de wereld.Wim Rasing promoveerde in 1994 op een proefschrift over sociale ordehandhaving bij de Iglulingmiut, aan de universiteit van Nijmegen. Hij was verder werkzaam in het Canadese noorden als docent (1997) en adviseur (2003-2009). Van augustus tot november 2005 en van oktober 2009 tot februari 2010 verrichtte hij aanvullend onderzoek bij de Igloolik Inuit. Momenteel verricht hij onderzoek naar veranderende opvattingen over sterven, rouwen en lijkbezorging bij de Inuit en werkt aan een nieuw boek getiteld: Too Many People. The Origins of Disorder in Modern Inuit Society. Hij is als onderzoeker verbonden aan de vakgroep ‘Antropologie van de Religie’ van de Faculteit Religiewetenschappen, Theologie en Filosofie van de Radboud Universiteit Nijmegen.We kennen Wim Rasing als een boeiend verteller.We hopen u maandag 14 november te ontmoeten.Namens het bestuur, met vriendelijke groet,A.E.Bettink
Hij schrijft mij: “De opstand in Libië beheerst al maanden het wereldnieuws. Gevechten, internationale militaire acties en menselijk leed komen als dagelijkse actualiteit bij miljoenen via de televisie de huiskamer binnen. Daarbij is weinig aandacht voor de culturele, historische en religieuze aspecten van land en bevolking. In deze lezing krijgt de schat aan culturele erfenis van het land bijzondere aandacht.
Juist in het noorden waar de dagelijkse schermutselingen plaatsvinden, is een ongelofelijke schat aan culturele erfenis. Het faraonische Egypte werd enkele malen door Libische heersers bestuurd. De Grieken kenden slechts drie continenten: Europa, Azië en Libië.
Voor de Romeinen waren de kusten van het huidige Libië uiterst belangrijk vanwege de economie en de havens. Libië werd als één van de eerste landen in Afrika met de islam geconfronteerd. De belangrijkste gebieden, Cyrenaica in het oosten en Tripolitanië in het westen, zijn zeer verschillend van aard. De culturele erfenis in beide gebieden is echter uitermate groot.
De Griekse kolonie Cyrene behoort tot de meest magnifieke ruïnesteden in Noord-Afrika. Grote welvaart kwam o.a. door de teelt van sylphium, een zeer gewild aphrodisiacum. De ligging van de stad is even spectaculair als de imposante gebouwen. Ptolemaïs en Apollonia zijn andere bijzondere antieke steden. De Romeinse stad Leptis Magna in Tripolitanië is één van de best bewaarde steden uit de gehele Romeinse oudheid, met een zeer belangrijke nog bewaarde Romeinse haven. Deze geboortestad van keizer Septimius Severus werd in de 3de eeuw een tweede Rome. In Sabratha staat één van de best bewaarde Romeinse theaters.
Libië is ook het land van de meest verfijnde Romeinse mozaïeken, schilderkunst en beeldhouwwerk. Uniek is de middeleeuwse berberse handelsstad Ghadames, midden in de woestijn. Libië is ook het land van woestijn en kamelen, veel kamelen, of van moskeeën, medresen en grote steden als Benghazi en Tripolis.
Deze lezing gaat niet zozeer over de opstand in het land, als wel de fascinerende en indrukwekkende culturele erfenis.”
We hopen u maandag 12 september te kunnen begroeten,
namens het bestuur, met vriendelijke groet,
A.E. Bettink
Voor een goed begrip van de ontwikkelingsgang van Japan zal eerst een aantal karakteristieken van dit land worden besproken. Het gaat hier om de topografische situatie (waarbij onder meer aardbevingen en vloedgolven aan de orde komen), de bevolking, de huisvesting, het transport en de mentaliteit. Aan de mentaliteit van de Japanners liggen het shintoïsme, het boeddhisme en het confucianisme ten grondslag.
Op deze basis wordt de ontwikkelingsgang van het land zelf behandeld, met expliciete verwijzing naar de overeenkomsten en verschillen met het Westen. Vervolgens wordt de ontwikkelingsgang van Japan naar de toekomst doorgetrokken, waarbij het land niet alleen met het Westen wordt vergeleken, maar ook in het kader van de Aziatische opbloei wordt geplaatst. Tenslotte wordt de vraag beantwoord, of Japan ook zonder de tussenkomst van het Westen in de 19e eeuw een eigen ontwikkelingsvariant dankzij zijn interne dynamiek zou hebben gekend.”
Floris van de Vooren is econoom en schreef onder meer over het ontwikkelingspotentieel van regio’s. Sinds zijn pensionering heeft hij enkele reizen door Oost-Azië gemaakt.
Wij hopen u maandag 9 mei te kunnen begroeten.
Namens het bestuur, met vriendelijke groet,
A.E. Bettink
Marcel Jorissen (1947) houdt zich bezig met architectuur-, product- en bedrijfsfotografie, fotocursussen en portretten. Marcel is een groot liefhebber en kenner van Zweden en spreekt ook Zweeds.
Tineke Jorissen-Wedzinga (1962) verzorgt beëdigde en niet-beëdigde vertalingen vanuit het Zweeds naar het Nederlands, taalcursussen en conversatielessen Zweeds, studiereizen naar Zweden en lezingen over onderwerpen die met Zweden te maken hebben. Zweeds en de Zweedse cultuur zijn dus haar vak! Zij heeft de drie boeken van Stieg Larsson, die u allen vast bekend zijn, vertaald.We hopen u maandag 14 maart te ontmoeten.Namens het bestuur,met vriendelijke groet,A.E. Bettink
Hierbij nodigen we u uit voor de lezing met lichtbeelden “Syrië, oud en nieuw” door de heer Theo de Feyter. Bij de lezing in december van Frank Elshof hebben we een paar mooie beelden van Syrië gezien (o.a. Crac des Chevaliers) en Theo de Feyter zal daar dieper op ingaan.Syrië is meestal op een zeer beperkte manier in het nieuws. Dat nieuws is dan bovendien over het algemeen negatief: het gevangenzetten van politieke tegenstanders, het bieden van onderdak aan terroristen, de discutabele invloed in Libanon en de even discutabele vriendschap met Iran.In de lezing door drs. Theo de Feyter (schrijver van het boek ‘Syrië, een geschiedenis in ontmoetingen en plaatsen’. Bulaaq, Amsterdam 2008) wordt een algemene historische achtergrond geschetst die deze negatieve zaken beter begrijpelijk maakt. Wat drijft Syrië in zijn politiek ten opzichte van zijn buurlanden?In de lezing komt tevens het rijke culturele verleden van Syrië aan bod. Samen met Irak is het het gebied van de eerste landbouwers, de vroegste steden en staatsvorming. Belangrijke ontwikkelingen als schrift, arbeidsverdeling en wetgeving hebben dan ook vanaf het vierde millennium v. Chr. op dit grondgebied plaatsgevonden. Aan de hand van enkele archeologische vindplaatsen wordt deze geschiedenis geïllustreerd.Syrië is zowel een van de oudste christelijke als een van de oudste islamitische landen. Ook dit aspect komt in de lezing aan de orde, met name wanneer het gaat om de positie van de zeer aanzienlijke christelijke minderheid in het huidige Syrië.
De verhouding van Syrië tot Europa komt ter sprake naar aanleiding van de periode van de Kruistochten die resulteerde in de vestiging van meerdere christelijke vorstendommen op islamitisch grondgebied. De recentere Franse en Engelse koloniale periode en de vestiging van de staat Israël hebben die verhouding verder op scherp gezet.
De lezing biedt aldus een breed scala aan interessante historische thema’s en actuele zaken.Theo de Feyter is archeoloog en hij organiseert reizen naar het Nabije Oosten. In zijn werk als kunstschilder tref je landschappen uit het Nabije Oosten aan. Het hierboven vermelde boek van Theo de Feyter is in de pauze te koop voor € 19,50.We bevelen u deze lezing van harte aan en hopen u 10 januari a.s. te ontmoeten.Met vriendelijke groet, namens het bestuur,A.E. Bettink
Frank Elshof studeerde culturele antropologie en Slavische talen aan de Universiteit van Amsterdam. In 1989/1990 heeft hij als afstudeeronderzoek veldwerk gedaan in Kiev, Leningrad en Moskou naar gezins- en levensrituelen, met name doop-, huwelijks- en begrafenisrituelen. De heer Elshof is bestuurslid van de vereniging Verre Culturen Toen en Nu in Delft.
Dit keer neemt hij ons mee op een fietstocht, die als een moderne kruistocht gezien kan worden. De fietstocht stond in het teken van de dialoog en het bruggenbouwen tussen culturen en religies. De start was in Rome.
De fietsers hebben de oude pelgrimsroute gevolgd door Italië, Griekenland, Turkije, Jordanië en Saoedi-Arabië. Op 23 september 2009 heeft de groep van 23 fietsers deelgenomen aan een audiëntie bij Paus Benedictus XV1 in Rome en hebben ze een brief meegekregen, die bestemd was voor de Emir van Mekka, Prins Khalid.
In deze lezing zal aandacht geschonken worden aan de historische restanten van de eerste kruisvaardertochten en de huidige ontmoetingen met bewoners van de bezochte landen.
Onlangs is over zijn reis een boek verschenen. Het is te koop voor € 19,50. Hiervan wordt € 7,00 geschonken aan een stichting voor kinderen in oorlogsgebieden.
We bevelen u de lezing van harte aan en hopen u maandag 13 december te ontmoeten.
Met vriendelijke groet,
namens het bestuur,
A.E. Bettink
Zij schrijft mij: "Denken we aan de Inca’s, dan denken we aan de formidabele bouwwerken van de oude hoofdstad van het Inca Rijk: Cuzco en aan de raadselachtige ‘geheime stad’, Machu Picchu. Denken we aan de Inca's dan denken we ook aan mummies, aan goud, aan Peru en misschien zelfs wel aan Hergé en Kuifje.
De Inca-elites lieten honderden bouwwerken in alle uithoeken van hun rijk oprichten, vaak zelfs complete steden. Het waren formidabele bouwmeesters en de grote architecturale aanwezigheid van Inca-bouwwerken doet vermoeden dat het Inca Rijk eeuwenlang bestaan heeft. Niets is minder waar, in een periode van nog geen honderd jaar groeide het uit tot een rijk dat zijn weerga niet kende. Hoe wisten de Inca’s dit op zo’n korte tijd klaar te spelen? Hoe bestuurden de Inca’s hun rijk en hoe was het Runa (volk) georganiseerd? En hoe kon een groepje van nog geen 150 Spanjaarden een goed georganiseerd rijk als dat van de Inca’s – met zijn twaalf miljoen inwoners op dat moment het grootste rijk van de westerse wereld – veroveren? De erfgenamen van de Inca’s, de Quechua en Aymara, houden de oude tradities in stand en vermengen deze met nieuwe ideeën en technieken.
In de lezing gaan we op de omstandigheden in, waarin het Inca rijk zich bevond rond de tijd dat Pizarro het huidige Peru binnenvalt en we bespreken ook de voorgangers van de Inca: de Moche, de Nasca en de vele andere volkeren die het Andes gebied bewoonden en bebouwden”.
Dr. Laura N.K. van Broekhoven (1972)is Hoofd Onderzoek en studeerde Archeologie aan de Universiteit Leiden. Tijdens haar studie verrichtte zij archeologisch, etnografisch en archief werk in Mexico, Guatemala, El Salvador, Nicaragua en de Caraïben. Haar onderzoek in Nicaragua combineerde zij met werk voor cultuurbehoud en een onderwijsproject voor kinderen in het Museo Gregorio Aguilar Barea in Juigalpa. In de Andes-gebieden heeft zij onderzoek verricht naar de illegale handel in cultureel erfgoed en naar de acquisitie en tentoonstelling van prekoloniale menselijke resten.
We bevelen u deze lezing van harte aan en hopen u 8 november a.s. te ontmoeten.
Met vriendelijke groet,
namens het bestuur,
A.E. Bettink
Geachte leden,
Hierbij nodigen we u van harte uit voor de lezing met lichtbeelden “Schatten van Sumatra” door Francine Brinkgreve, conservator Insulair Zuidoost-Azië, Museum Volkenkunde Leiden.
Zij schrijft mij: “Het eiland Sumatra was geliefd om zijn goud, zo valt uit oude geschriften op te maken. Maar het had nog veel meer te bieden. Sumatra’s ware goud was zijn ligging op een knooppunt van handelswegen over zee. Tussen China in het oosten en India en Arabië in het westen. Hier kwamen de waren samen: stoffen uit India, porselein uit China, specerijen van de Molukken.Op het eiland zelf breidden handelsnetwerken zich uit over voetpaden en rivieren. Uit het binnenland kwam behalve goud ook peper, en wierook, en het kamfer waar de Chinezen niet buiten konden. De zeevaarders konden altijd vertrouwen op de heersende winden. Het ene halfjaar waait het naar het eiland toe, in het andere er van af. De handelslui moesten dus wachten voor ze huiswaarts konden gaan. Tijd te over om zich onder de mensen te mengen. Zo drongen allerlei invloeden tot het eiland door. In het kielzog van de handel werden op Sumatra de grote godsdiensten geïntroduceerd, allereerst het Hindoeïsme en Boeddhisme vanuit India. Eeuwen lang, globaal tot de 14e eeuw speelden op Sumatra het Boeddhisme en het Hindoeïsme een belangrijke rol. Vanaf de tweede helft van de 13e eeuw brengen handelaren uit Gujarat (India), Turkije en Perzië de Sumatranen in contact met de Islam, en in de 16e eeuw zijn alle belangrijke havensteden Islamitisch geworden en de centra van Sultanaten. Vorsten regeerden onder de door Mekka geschonken titel van Sultan. De hoven van de sultans waren centra van kunst en weelde; er waren honderden kunstenaars in dienst van het hof. We bevelen u deze lezing van harte aan en we hopen u maandag 11 oktober te ontmoeten.
Met vriendelijke groet, namens het bestuur,
A.E. BettinkJan Timmerman over Tolerantie in het land van Rembrandt
Hierbij nodigen we Hierbij nodigen we u uit voor de lezing met dia’s “Tolerantie in het land van Rembrandt” door de heer Jan Timmerman.
De kern van de lezing is een onderwerp van maatschappelijk belang, tolerantie ten opzichte van andere godsdiensten en culturen, en de wijze waarop wij daarmee om zijn gegaan in de 16e en 17e eeuw.
Nederland is van oudsher het land van tolerantie. Wij zijn daar altijd trots op geweest. Vooral in de 17 e eeuw, de tijd van Rembrandt, was de Republiek een oase van gastvrijheid in Europa. In hoeverre berust dit imago echter wel op feiten? Was bijvoorbeeld de houding van de burger t.o.v. de joodse immigratie in de 17e eeuw wezenlijk anders dan onze huidige benadering van de Islam in Nederland?
In deze lezing gaat het om de strijd die wij in het verleden gevoerd hebben voor een meer tolerante maatschappij en wij kijken daarbij naar het werk van Rembrandt. Onze grootste schilder portretteerde zijn personages, ook als die van een andere cultuur waren, met respect en vaak zelfs met bewondering. In zijn schilderijen en meesterlijke tekeningen zijn daar veel voorbeelden van te vinden. Rembrandt kan ons inspireren in onze huidige discussie over tolerantie.
De heer Jan Timmerman heeft vaker bij ons een lezing verzorgd, namelijk “De cultuurgeschiedenis van Boedapest” en “St. Petersburg”. De heer Timmermans is als kunsthistoricus verbonden aan de Stichting Hollandse Academie, waarvan de heer Benjamin van de Ploeg directeur is. Hij is een boeiend verteller die zijn gehoor meesleept door een grote kennis van zaken gepaard gaande met een flinke dosis humor.
We hopen u te ontmoeten,
Namens het bestuur,
Met vriendelijke groet,
A.E.Bettink
Hierbij nodigen we u uit voor de lezing “Pelgrimage in de Himalaya” met beeldmateriaal door de heer Ferry Erdmann. De heer Ferry Erdmann is geen onbekende van ons; eerder heeft hij voor ons een lezing verzorgd, getiteld: “De Goddelijke Gekken van Bhutan”.
In deze lezing wordt eerst het begrip ‘pelgrimage’ afgebakend en toegelicht als cultureel en vooral religieus verschijnsel. Daarna komen de Char Dham en de Mount Kailash als voorbeelden van pelgrimages centraal te staan. Mythen, legenden, verhalen en persoonlijke ervaringen op deze pelgrimsreizen vormen de leidraad.
De Char Dham is een groep van vier beroemde hindoe pelgrimsplaatsen in de Garhwal Himalaya van Noord-India, waar de Ganges en Yamuna rivieren ontspringen. De Mount Kailash in de Trans-Himalaya van West-Tibet is niet alleen een pelgrimsoord voor hindoes en jains, maar ook en vooral voor Tibetaanse boeddhisten en bon-gelovigen.
Drs. Ferry Erdmann is cultureel antropoloog en gespecialiseerd in de Tibetaans boeddhistische cultuur en het Himalaya gebied, waar hij veldwerk deed en regelmatig reizen en expedities begeleidt.
Deze lezing is gebaseerd op zijn bezoeken aan de Char Dham als begeleider van Hindi taalstudiereizen in 1995, 1997, 1999, 2001 en 2005 en aan de Mount Kailash als expeditieleider in 2002 tijdens de twaalfjaarlijkse grote versie van het Saga Dawa festival.
We hopen u 8 maart te ontmoeten.
Met vriendelijke groet,
namens het bestuur,
A.E. Bettink
Hierbij nodigen we u uit voor de lezing van 8 februari over Madagaskar “het rode eiland” door de heer Erik van der Hoeven, bioloog.
Voor veel mensen is Madagaskar een relatief onbekend eiland in de buurt van Afrika. Dat is jammer, want Madagaskar is een uitermate boeiend miniwerelddeel.
Het eiland is ongeveer 100 miljoen jaar geleden ontstaan bij het uiteendrijven van de verschillende delen van het oercontinent Gondwana. Hierbij ontstonden onder andere ook India, Afrika, Zuid Amerika en Australië. De schattingen over het tijdstip van de eerste menselijke aanwezigheid lopen uiteen van 2500 tot 1500 jaar geleden. De eerste bewoners waren zo goed als zeker afkomstig uit Maleisië en/of Indonesië.
Naast Aziaten wordt het land nu bevolkt door afstammelingen van Afrikanen, Arabieren en Europeanen. Het Malagasi, de gesproken taal, is verwant aan het Indonesisch. De traditionele bevolking kan verdeeld worden in 18 stammen, voornamelijk gebaseerd op de grenzen van de vroegere koninkrijken en niet zozeer op etnische karaktertrekken.
De cultuur van Madagaskar heeft een aantal boeiende aspecten. De Famadihana (de herbegrafenis) is een bekend ritueel en maakt deel uit van de voorouderverering. De Malagassiërs beschouwen de herbegrafenis als de meest directe manier om in contact te komen met hun voorouders. Na een uitgebreide rijstmaaltijd wordt het familiegraf geopend. Er wordt met de doden gedanst en een ieder probeert de doden aan te raken.
Een Afrikaanse inbreng op Madagaskar is de verering van het vee. De bultrunderen (de zogenaamde zeboes) worden net als rijst, gezien als een heilig bestaansmiddel.
Madagaskar heeft een uitzonderlijke flora en fauna. Er zijn onder andere 1000 soorten orchideeën, 7 verschillende baobabs, 300 soorten vogels, 260 soorten reptielen (o.a. veel kameleons). Er worden nog steeds nieuwe soorten ontdekt in ontoegankelijke gebieden. Veel soorten zijn endemisch, dat wil zeggen dat ze alleen op Madagaskar voorkomen.
In het eerste deel van de lezing wordt ingegaan op de ontstaansgeschiedenis van het eiland en zijn bevolking en na de pauze zal de nadruk meer liggen op flora en fauna.
De heer Erik van der Hoeven heeft in Wageningen Tropische Bosbouw gestudeerd en was tot voor kort docent biologie in Dongen. In Breda houdt hij zich bezig met de natuur in en om de stad.
We hopen u maandag 8 februari te ontmoeten.
Met vriendelijke groet,
namens het bestuur,
A.E.Bettink
Op de eerste plaats willen we u het allerbeste wensen voor het nieuwe jaar. Daarnaast willen we u uitnodigen voor de lezing van 11 januari 2010 over “Bolivia: de Aymara indianen” door de heer Hilvert Timmer, cultureel antropoloog.
Hilvert Timmer is directeur van de Stichting Chakana. Hij schrijft mij: “De concrete projecten van Chakana helpen de indianen hun harde leven in het hooggebergte te verlichten. Respect voor cultuur en religie staan hier voorop.”
De hooglandindianen in Bolivia en Peru wonen in het hooggebergte (> 4.000 m) van de Andes, waar de natuur ruig is en het overleven vaak moeilijk. Het wereldbeeld dat in deze natuurlijke omgeving is gevormd, verschilt sterk met onze Westerse visie op de wereld. Het dagelijkse handelen wordt gekenmerkt door het zoeken naar harmonie met Moeder Aarde. Hiervoor voeren ze onder meer rituelen uit op hun akkers. Hun omgang met de hen omringende wereld zouden wij bestempelen als magisch. Omdat de toekomst nog ongevormd en dus onzeker is, is de leefwijze van hun voorvaderen voor het dagelijkse leven de leidraad. Van het verleden kun je leren en daarom is het belangrijk om dicht bij de tradities te blijven leven. Kijken naar de toekomst heeft weinig betekenis. Zo hoog in de bergen verandert de cultuur en de dorpse samenleving daarom maar heel langzaam.
In de hooggelegen dorpen heerst echter grote armoede. Het verbeteren van de levensomstandigheden is daarom van groot belang om een menswaardig bestaan te kunnen leven. Dit betekent veranderingen, en daarbij dus vooruitkijken naar een nieuwe toekomst. Dit contrasteert echter met de gewoonte om het dagelijkse leven te baseren op het terugkijken naar de tradities.
Hoe verhoudt zich het inheemse wereldbeeld (terugkijken) tot
ontwikkelingssamenwerking (vooruitkijken)? Kan ontwikkelingssamenwerking worden gebaseerd op een inheems wereldbeeld?
In het eerste deel van de lezing zullen we ingaan op het beter leren begrijpen van dit magische wereldbeeld en de traditionele manier van leven van de hooglandindianen. Daarna zullen we aan de hand van foto´s en voorbeelden kijken naar ontwikkelingsinterventies bij de hooglandindianen en naar manieren waarop ontwikkeling mogelijk is bij volken met zo’n magisch wereldbeeld.
Hoe kijken de mensen er daar zelf tegenaan?
We hopen u maandag 11 januari te ontmoeten.
Namens het bestuur,
met vriendelijke groet,
A.E.Bettink
Dos en Bertie Winkel geven een wonderschoon beeld van wat de inheemse cultuur in de Omo Vallei heeft voortgebracht.
Nog maar kort geleden was de Omo Vallei in het zuidwesten van Ethiopië een geïsoleerd gebied, waar mensen konden leven volgens hun eeuwenoude tradities. De huidige wereld staat echter geen onontdekte gebieden meer toe.
Wat is er zo bijzonder aan traditioneel levende volken? Wie oog heeft voor details kan eindeloos blijven kijken naar uitbundig versierde mensen. Hun persoonlijke expressie richt zich al eeuwen op het eigen lichaam. Littekenpatronen, lichaamsbeschildering, arm- en enkelbanden, ingenieuze vlechtkapsels, kralen en lipschotels, het zijn kunstzinnige uitingen met de huid als platform.
Deze vorm van kunst is traditiegebonden, het zijn tekens en symbolen. Deze vorm van expressie is het resultaat van een eeuwenlange ontwikkeling. Het is een collectief kunstwerk in samenwerking met de voorouders, maar door het individu gereproduceerd vanuit de drang zich mooi te maken, zich te onderscheiden en artistiek te uiten.
Het gaat om foto’s van acht volken: de Arbore, Dassanech, Hamar, Karo, Mursi, Bume, Suri en Tsamai. Ze leven in het dunst bevolkte deel van Ethiopië, zuidelijk begrensd door Kenia en westelijk door Soedan. Het landschap varieert van hooglanden, waar de mensen afhankelijk zijn van regen, tot warme laagvlaktes, doorsneden met rivieren die gebruikt worden voor irrigatie en visserij. De meest prominente is de Omo rivier, die op de grens met Kenia uitmondt in het Turkana meer. Er wonen een kleine twintig etnische groepen, die zich van elkaar onderscheiden door taal, godsdienst, of bepaalde gebruiken. Sommige uiterlijke verschillen maken deze volken bijzonder fotogeniek. De Ethiopische volken hebben gemeen dat ze zelfvoorzienend zijn. Ze hebben geen of marginaal toegang tot elektriciteit of stromend water. Zijn het pastoralisten die rondtrekken op zoek naar het beste gras voor hun vee of landbouwers, die zich hebben gevestigd in de buurt van water en vruchtbare grond? In de Omo Vallei is het meestal een combinatie van deze twee.
In de pauze is er gelegenheid om fotoboeken gemaakt door Dos en Bertie Winkel te kopen.We adviseren u hun website te bezoeken en zo een voorproef op hun film- en fotomateriaal te nemen, zie
Namens het bestuur,
met vriendelijke groet,
A.E. Bettink